Polska

70 Ciekawostek o Bieszczadzkim Parku Narodowym

Tarnica

Bieszczadzki Park Narodowy chroni najwyżej położone partie polskiej części Karpat Wschodnich. Obecnie jego powierzchnia to aż 29 202 ha. . Na jego obszarze leży najbardziej na południe wysunięty punkt Polski – szczyt Opołonek (1028 m n.p.m.). Wcześniej pisaliśmy na temat atrakcji w Bieszczadach oraz o najlepszych restauracjach w Bieszczadach. Teraz przyszedł czas na ciekawostki na temat Bieszczadzkiego Parku Narodowego.

1. Utworzenie – Bieszczadzki Park Narodowy został powołany do istnienia w 1973r. Do tej pory jego obszar był powiększany czterokrotnie.

2. Wielkość – BdPN jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce i największym wśród polskich górskich parków narodowych. Jego powierzchnia wynosi 29 202 ha.

3. Otulina – Tworzą ją Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Doliny Sanu. Otulinę wydziela się wokół chronionego przyrodniczo terenu w celu zapobieżenia zagrożeniom wynikającym z działalności człowieka.

4. Emblemat – W logo BdPN umieszczony jest ryś, symbol Parku.

5. Ryś Pędzelek – Bohater utworzony dla najmłodszych miłośników Bieszczadów. Z jego przygodami można się zapoznać poprzez książeczkę lub słuchowisko Przygoda wielka rysia Pędzelka. Specjalny panel internetowy BdPN z rysiem Pędzelkiem jako przewodnikiem w atrakcyjny i zrozumiały dla dzieci sposób przybliża bieszczadzkie atrakcje i zasady wędrówki po górach.

6. Siedziba Dyrekcji BdPN – Znajduje się w miejscowości Ustrzyki Górne, gmina Lutowiska.

7. Siedziba Informacji i Turystyki BdPN – Znajduje się we wsi Lutowiska.

8. Ośrodek Edukacji Ekologicznej i Muzeum Przyrodnicze BdPN w Ustrzykach Dolnych – Muzeum założono w 1986r., od 1991r. obiekt przejął BdPN. Wśród najciekawszych eksponatów znajduje się gipsowy odlew nosorożca włochatego znalezionego w kopalni głębinowej ozokerytu w Staruni na Ukrainie.

Bieszczady

9. Terenowa Stacja Edukacji Ekologicznej w Wołosatem – Oddana do użytku w 2016r. Znajduje się tu m. in. salka edukacyjna dla dzieci, czynna w okresie wakacyjnym, gdzie można obejrzeć film przyrodniczy o BdPN, odcisnąć tropy zwierząt czy też posłuchać ich odgłosów.

10. Ogród Edukacyjny w Wołosatem – Umiejscowiony przy Terenowej Stacji Edukacji Ekologicznej. W atrakcyjnej formie przybliża bieszczadzką geologię, faunę i florę. Przystosowany dla niepełnosprawnych.11. Europejski Dyplom Obszarów Chronionych – Prestiżowe wyróżnienie przyznawane przez Radę Europy obszarom cennym przyrodniczo, które ponadto cechuje wysoki poziom ochrony. Po odebraniu go w 2007r. Białowieskiemu Parkowi Narodowemu, Bieszczadzki Park Narodowy jest jedynym obszarem w Polsce mogącym się poszczycić tym certyfikatem.

12. Rezerwat biosfery UNESCO – BdPN stanowi część polsko-słowacko-ukraińskiego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie. Jest to pierwszy taki rezerwat położony na terenie trzech krajów.

13. Układ pięter roślinnych – Bieszczady wyróżniają się wśród innych polskich gór trzypiętrowym układem roślinności, obejmującym piętro pogórza, piętro regla dolnego i piętro połonin. W skład BdPN wchodzą dwa ostatnie piętra.

14. Kraina dolin – Mianem tym określa się specyficzny rodzaj krajobrazu w BdPN powstały po wysiedleniu ludności ukraińskiej w latach 1944-1947. W na pierwszy rzut oka naturalnym krajobrazie można odnaleźć ślady dawnego osadnictwa – zdziczałe sady, drzewa posadzone wzdłuż dawnych szlaków komunikacyjnych, podmurówki dawnych domów, zawalone studnie, miedze i terasy pól, zbiorowiska roślinne charakterystyczne dla łąk czy pastwisk a będące wynikiem działalności człowieka.

15. Flora BdPN – Unikatowość flory bieszczadzkiej były jednym z argumentów dla utworzenia parku narodowego.

16. Tojad niski (bukowiński) – Jet to roślina z rośliny jaskrowatych, jedna z najrzadziej występujących roślin w Polsce, której stanowiska w Polsce występują tylko na terenie BdPN.

17. Tojad wschodniokarpacki – Roślina z rodziny jaskrowatych, występująca w Polsce jedynie w Bieszczadach Zachodnich.

18. Fiołek dacki – Jest to roślina wieloletnia z rodziny fiołkowatych, która w Polsce występuje jedynie na bieszczadzkich połoninach.

19. Pszeniec biały – Roślina należąca do rodziny zarazowatych, która w Polsce występuje jedynie w Bieszczadach Zachodnich na Kińczyku Bukowskim i Połoninie Bukowskiej.

20. Goździk kartuzek skalny – Roślina z rodziny goździkowatych. Rośnie na skałach Krzemienia i Bukowego Berda.

21. Lepnica karpacka – Roślina z rodziny goździkowatych. Jedyne stanowisko w Polsce ma na Połoninie Bukowskiej.

22. Sesleria Bielza – Roślina z rodziny wiechlinowatych, która w Polsce swe jedyne znane stanowisko ma na Kopie Bukowskiej.

23. Odgiętka wetlińska – Grzyb znany wyłącznie z występowania w Bieszczadach.

24. Fauna BdPN – Jako jedyny park narodowy chroni jednocześnie ssaki kopytne (jelenie, łosie, żubry) i drapieżniki (wilki, rysie, niedźwiedzie). Na jego terenie odnotowano wiele gatunków bezkręgowców, wśród których ponad 30 gatunków to gatunki objęte ochroną. Ponadto występuje tu 231 gatunków kręgowców, wśród których 144 gatunki to ptaki i 58 gatunków to ssaki, co czyni go najcenniejszą ostoją tych zwierząt w Polsce i jedną z cenniejszych w Europie.

Bieszczady
25. Ryś – Ten największy z europejskich kotów w Bieszczadach znalazł swoją ostoję a jego wizerunek, jak już wspomniano, zdobi logo BdPN.

26. Bóbr – Na terenie BdPN dokonano udanej reintrodukcji tych zwierząt. Pierwsze bobrze rodziny przybyły do doliny Górnego Sanu w 1993r.

27. Jeleń szlachetny – Kolejny mieszkaniec BdPN objęty ochroną. Spacerując jesienią po Bieszczadach można usłyszeć odgłosy rykowiska. Okres godowy tych zwierząt trwa od połowy września do połowy października.

28. Niedźwiedź brunatny – W Bieszczadach występuje najliczniejsza polska populacja tych zwierząt.

29. Żubry – Pierwsze sztuki sprowadzono w Bieszczady w 1963r. z hodowli w Pszczynie i po rocznej aklimatyzacji w zagrodzie adaptacyjnej niedaleko Bereżek wypuszczono na wolność. Obecnie lich liczba wynosi prawdopodobnie ponad 300 osobników. Jest to druga pod względem liczebności wolna populacja żubrów w Polsce.

30. Wilki – Bieszczady zamieszkuje wilk europejski, podgatunek wilka szarego. Bieszczadzka populacja wilków jest prawdopodobnie najliczniejszą w całym kraju. Ich ochrona to jedno z priorytetowych zadań w BdPN.

31. Połoniny – Jest to niespotykane w żadnych innych polskich górach piętro górskich łąk, położone powyżej lasów regla dolnego (od ok. 1150m n. p.m.). Znajdują się tu stanowiska rzadkich gatunków roślin wschodniokarpackich i wysokogórskich.

32. Pasterstwo – Do II wojny światowej na stokach połonin wypasano bydło i owce. Obecnie BdPN chce przywrócić wypas kulturowy owiec na Połoninie Wetlińskiej z ograniczeniem liczby zwierząt.

33. Połonina Caryńska – Wyróżnia się jej cztery kulminacje z najwyższym Kruhlym Wierchem (1297m n. p.m.). Nazwa pochodzi od położonej u jej stóp nieistniejącej już wsi Caryńskie. Jedna z największych atrakcji bieszczadzkich.

34. Koliba Studencka Politechniki Warszawskiej – Wybudowana w latach 1972-1974 przez studentów Politechniki Warszawskiej studencka chatka pod przełęczą Przysłup Caryńśki. Do dziś pozostaje we władaniu uczelni. Obecny budynek otwarto w 2010r. Jest to najnowsza siedziba schroniska w Bieszczadach.

35. Połonina Wetlińska – Masyw o pięciu wierzchołkach, z których najwyższy to Roh (1255m n. p.m.). Jedno z najbardziej rozpoznawanych miejsc w Bieszczadach ze słynnym schroniskiem Chatka Puchatka. Miejsce walk pozycyjnych między wojskami austriackimi i rosyjskimi w czasie I wojny światowej.

Co warto zobaczyć w Bieszczadach
36. Hnatowe Berdo – Jedna z kulminacji Połoniny Wetlińskiej, z którą związana jest legenda o rycerzu imieniem Hnat (Ignacy). Miał się on rzucić z koniem w przepaść z rozpaczy po śmierci ukochanej.

37. Chatka Puchatka – Schronisko a właściwie schron turystyczny BdPN położone na Połoninie Wetlińskiej na wysokości 1232m n. p.m. Nazwę swą zawdzięcza polskiemu żeglarzowi Leonidowi Telidze. Jest to najwyżej położone i jednocześnie najstarsze bieszczadzkie schronisko. Budynek został wystawiony przez wojsko i pierwotnie służył jako obserwacyjny posterunek przeciwlotniczy.

38. Ludwik (Lutek) Pińczuk – Legenda bieszczadzka, przez pół wieku prowadził schronisko na Połoninie Wetlińskiej. Symbol człowieka gór.

39. Przełęcz Orłowicza – Oddziela Smerek od Szarego Berda. Nazwa ta została nadana w 1974r. w uznaniu zasług Mieczysława Orłowicza – doktora prawa i urzędnika ministerialnego a jednocześnie propagatora bieszczadzkiej turystyki, projektanta przebiegu wschodniej części Głównego Szlaku Beskidzkiego i autora wielu przewodników turystycznych.

40. Smerek (1222m n. p.m.) – Ma dwa wierzchołki przedzielone obniżeniem z czego dla turystów udostępniony jest niższy. Na południowym szczycie znajduje się krzyż, który miał upamiętniać turystę zabitego w tym miejscu przez piorun. W rzeczywistości krzyż postawiono w 1976r. z okazji 600lecia Diecezji Przemyskiej a historię z turystą wymyślono w celu zapobieżenia ewentualnemu sprzeciwowi władz komunistycznych.

41. Tarnica – Najwyższy szczyt polskich Bieszczadów wznoszący się na wysokości 1346, 2m. Nazwa wywodzi się od tarnicy czyli drewnianego siodła z wysokimi łękami, który to Tarnica ma swą sylwetką przypominać.

42. Krzyż na Tarnicy – Pierwszy krzyż ustawiono w 1978r. skąd potem trafił na Halicz. Kolejny, drewniany, ustawiono w 1987r. jako pamiątkę wejścia na szczyt w 1953r. ks. Karola Wojtyły. W 2000r. krzyż złamał się a na jego miejscu w tym samym roku ustawiono krzyż metalowy, mierzący 8, 5m, którego części wnieśli pielgrzymi.

43. Droga Krzyżowa na Tarnicę – Po raz pierwszy zorganizowano ją w 1982r. z inicjatywy Zygmunta Solarskiego z Rzeszowa i ks. Franciszka Rząsy z Jarosławia jako wyraz sprzeciwu wobec wprowadzonego stanu wojennego. Odbywała się rokrocznie w Wielki Piątek do roku 2016, gdy Dyrekcja BdPN zdecydowała ze względów bezpieczeństwa o wyznaczeniu innej trasy.

44. Bieszczadzka Droga Krzyżowa – Od 2017r., również w Wielki Piątek, odbywa się nabożeństwo drogi krzyżowej na trasie Wołosate-Przełęcz Bukowska jako kontynuacja Drogi Krzyżowej na Tarnicę. Wydarzenie jest współorganizowane przez BdPN a od pielgrzymów nie pobiera się opłat wstępu.

Atrakcje w Bieszczadach
45. Krzemień lub Hrebeń (1335m n. pm.) – Drugi szczyt polskich Bieszczadów co do wysokości.

46. Halicz (1333 m n. p.m.) – Tu miały się zbiegać granice Polski, Węgier i Rusi w średniowieczu. Na szczycie znajduje się betonowa wieża triangulacyjna i krzyż przeniesiony z Tarnicy, odnowiony w 2002r. W latach 1939-1940 biegł tędy szlak kurierski na Węgry, dokonywano tędy również przerzutu polskich oficerów. Trzeci co do wysokości polski szczyt Bieszczadów. Przy dobrej widoczności ze szczytu można zobaczyć pociągi jadące z Sambora do Użgorodu.

47. Rozsypaniec (1280 m n. p.m) – Nazwa pochodzi od gwarowego określenia skalnych rumowisk. Z jego szczytu rozciąga się doskonały widok na Bieszczady po stronie ukraińskiej, m. in. na szczyt Pikuja, najwyższy szczyt całych Bieszczadów.

48. Bukowe Berdo – Masyw z trzema kulminacjami (najwyższy 1311m n. p.m.). Odznacza się pięknymi widokami i efektownymi skalnymi wychodniami. Na jednej z nich umieszczono tablicę poświęconą Marianowi „Bacy” Hadło. Jedno z najpiękniejszych miejsc widokowych.

49. Tablica „Bacy” – Marian „Baca” Hadło był przez wiele lat prezesem Bieszczadzkiej Grupy GOPR. Zmarł w 2007r. Po zmianie w 2014r. szlaku przez Bukowe Berdo omija on tablicę.

50. Opołonek – Najbardziej wysunięty na południe punkt Polski. Dokładniej ujmując jest nim nienazwane siodło leżące kilkaset metrów od szczytu w kierunku wschodnim.

51. Krzemieniec – Szczyt położony na terenie BdPN na wysokości 1221m n. p.m., będący punktem, w którym zbiegają się granice Polski, Ukrainy i Słowacji. Oznaczony jet on granitowym obeliskiem. Po stronie ukraińskiej 21. 05. 2016r. umieszczono „kapsułę czasu”.

52. Wielka Rawka (1307m n. p.m) – Leży w polsko-słowackim pasie granicznym i jest jego najwyższym szczytem. Na jej szczycie stoi betonowy obelisk, będący dawnym stanowiskiem geodezyjnym. Rozciąga się stąd jedna z najładniejszych panoram bieszczadzkich.

53. Worek bieszczadzki – Obejmuje polską część doliny górnego Sanu. Na jego terenie znajdowało się kiedyś 10 wsi, obecnie zostały dwie Muczne i Tarnawa Niżna. Jeden z najbardziej dzikich i najmniej uczęszczanych rejonów Polski. W czasach PRL niedostępny ze względu na umiejscowienie ośrodka rządowego.

54. Grób hrabiny – Mianem tym określa się nagrobki Klary i Franciszka Stroińskich wraz z przyległa kaplicą, znnajdujące się w Siankach, wsi wysiedlonej w 1946r. I spalonej w latach 1946-1947. Prowadzi do niej ścieżka przyrodniczo-historyczna „W dolinie Górnego Sanu”.

55. „Źródła Sanu” – Umowne źródło Sanu z obeliskiem symbolizującym owo źródło. Prawdziwe źródło znajduje się po stronie ukraińskiej i jest niedostępne dla turystów.

56. Jaskinia w Tarnicy – Jaskinia o długości 16m i głębokości 6m z wejściem znajdującym się kilkanaście metrów od szczytu. Jedno wejście zostało zasypaneprzez służby BdPN ze względu na bezpieczeństwo turystów, drugi właz został zabezpieczony. Wejście utworzyło się samoistnie na ścieżce szlaku turystycznego.

57. Jaskinie w Nasicznem – Górna o długości 28m i 6m głębokości. Dolna ma 17m głębokości i ok. 60m długości. Aktualnie największa w Bieszczadach. Wejście znajduje się w dolinie Nasiczniańskiego Potoku.

58. Kaskada nasiczne – Malownicze kaskady na Potoku Nasiczniańskim w pobliżu wsi Nasiczne

bieszczady
59. Torfowiska wysokie (Wołosate, Tarnawa) – Miejsca, w których można podziwiać niezwykłą faunę (rzadkie okazy ptaków, motyli i chrząszczy, wiele gatunków mrówek) i florę (ciekawe okazy roślin bagiennych i błotnych). W 1927r. torfowiska w Tarnawie zapaliły się od iskry lokomotywy i teren ten tlił się przez następne kilka lat.

60. Wołosate – Jest to najdalej wysunięta na południe wieś w Polsce.

61. Cmentarz Wołosate – Obejmuje kilkanaście nagrobków. Najlepiej zachowany grób to mogiła Olgi, córki proboszcza z Ustrzyk, Michaiła Skrockiego. Dziecko zmarło w 1907r. przeżywszy rok. Pochowano tu również żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.. Dawniej pośrodku cmentarza stała cerkiew grekokatolicka. O jej istnieniu przypomina podmurówka z postawioną nad nią drewnianą wiatą z krzyżem na szczycie.

62. Brzegi Górne (Berehy Górne) – Nieistniejąca wieś położona przy Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej pomiędzy Wetliną a Ustrzykami Górnymi. Znajduje się tu miejsce po cerkwi oraz cmentarz cerkiewny z charakterystycznymi nagrobkami Hrycia Buchwaka.

63. Cmentarz Brzegi Górne – Greckokatolicki, ocalało ok. 10 nagrobków. Większość z nich jest autorstwa Hrycia Buchwaka, miejscowego kamieniarza. Są ozdobione ciekawymi ornamentami i płaskorzeźbami.

64. Miejsce tragicznej śmierci kolarza – W 1967r. podczas 24. wyścigu Tour de Pologne niedaleko Brzegów Górnych miał miejsce wypadek dwóch kolarzy. W wyniku odniesionych obrażeń następnego dnia zmarł 22-letni kolarz Legii Warszawa Jan Myszak. Był to pierwszy śmiertelny wypadek w historii polskiego kolarstwa. Na zakręcie, na którym doszło do wypadku, siostra Myszaka postawiła pomnik upamiętniający jego śmierć.

65. Galeria nad Berehami – Niewielki drewniany budynek z pamiątkami na Przełęczy Wyżnej.

66. Pomnik Harasymowicza – Pomnik – symboliczny grobowiec Jerzego Harasymowicza stanął w 2000r. na Przełęczy Wyżnej. Poeta ukochał Bieszczady na tyle mocno, że zgodnie z jego wolą prochy po jego śmierci rozsypano nad Połoniną Wetlińską. Metalowa ażurowa klamra spina dwa głazy tworząc bramę. Na jednej z dwóch drewnianych tablic na głazach widnieje fragment wiersza o górach Harasymowicza.

67. Głóg „Maria” – Hołd dla żony Jerzego Harasymowicza Marii, która również kochała Bieszczady. Zmarła w 2015r.. Głóg posadzono za symbolicznym grobem poety.

68. Pomnik poświęcony ofiarom gór i ratownikom niosącym im pomoc – Pomnik upamiętniający ofiary gór i będący hołdem dla spieszących z pomocą ratowników. Stoi na Przełęczy Wyżnej, ma 4m wysokości. Wykonany z piaskowca, z krzyżem na szczycie i wkomponowanymi: emblematem GOPR, liną ratowniczą związana w buchtę oraz z imitacjami szadzi i lodu.

69. Caryńskie – Wieś istniejąca do 1946r. Od jej nazwy wzięła nazwę Połonina Caryńska. Przed wejściem tego terenu w skład BdPN działał tu nieformalny ośrodek terapii odwykowej Wieńczysława Nowackiego.

70. Uroczysko Caryńskie – Znajdują się tu ruiny starego cmentarza bojkowskiego i kapliczki oraz cerkwisko. W miejscu po cerkwi drewniany krzyż.

Czytaj dalej: Co warto zobaczyć w Bieszczadach lub Najlepsze Atrakcje w Bieszczadach dla Dzieci