Zaskakujące Informacje o Bieszczadach

Legendy tworzą rzeczywistość, a może to rzeczywistość tworzy legendy. Oba stwierdzenia mają wiele wspólnego z obszarem zwanym Bieszczady. W wielu historiach i opowieściach występuje jeden wspólny element, jest nim Bies. Tym mianem w dawnych czasach określano złego ducha i ta charakterystyka znajdowała doskonałe odniesienie do tej krainy, pełnej demonicznej tajemniczości. Wcześniej pisaliśmy na temat atrakcji w Bieszczadach oraz o najlepszych restauracjach w Bieszczadach. Prezentujemy najciekawsze informacje i ciekawostki o Bieszczadach.

Bieszczadzka legenda

Jedna z legend opowiada o tym skąd wzięła się nazwa Bieszczady.

Bies jako demon zamieszkujący górskie tereny, był panem wszystkiego. Kiedy na jego terenie osiedlili się ludzie, władca górskich ostępów popadł w złość, którą skierował przeciw osadnikom. Wódz osadników imieniem San, wraz ze swoim plemieniem przeciwstawił się Biesowi. Obserwujący postępowanie ludzi Bies powołał do pomocy złe duszki zwane Czadami.

To one miały niepokoić ludzi, w czym okazały się sprytniejsze od Biesa. Jednakże kiedy przygnieciony przez drzewo jeden z Czadów został uwolniony przez Sana, przyrzekł mu zaprzestanie złośliwości i pomoc w pokonaniu Biesa.

Do pojedynku doszło nad rzeką w momencie kiedy Bies podczas porannej kąpieli zdejmował swoje nietoperze skrzydła. Pojedynek trwał aż do zmroku, kiedy to Bies widząc determinację ludzi, pragnąc ich pokonać chciał sięgnąć po zdjęte skrzydła, które dawały mu dodatkową moc, z pomocą Sanowi przyszedł wówczas Czad, wytrącając skrzydła z rąk Biesa.

Skrzydła wpadły do rzeki i spowodowały nagłe wezbranie wody, która porwała obu walczących ze sobą. Następnego dnia kiedy wody opadły, znaleziono Biesa i Sana w śmiertelnym uścisku. Dla upamiętnienia tego zajścia rzekę nazwano San, a góry Bies-Czadami.

Po dziś dzień Czady żyją pośród gór i lasów pilnując i strzegą dobra przed złymi zakusami Biesów. Tak brzmi jedna z legend o rodowodzie nazwy Bieszczady.

Bieszczady ostoją przyrody

Góry i lasy to one stanowią charakterystyczny bieszczadzki krajobraz. W tym owianym tajemniczością rejonie Polski są liczne miejsca szczególnie chronione, po to aby zachowały swój charakter.
Do ciekawostek zaliczyć można wiele miejsc wyodrębnionych jako pomniki przyrody, wśród których pojedyncze drzewa jak i aleje stanowią duży udział.

Drzewa i aleje drzew – kilka przykładów pomników przyrody.

1. Dąb Chrześcijanin – rosnący w Januszkowicach, najgrubszy 1050 cm obwodu.
2. Dąb Poganin – rośnie obok cerkwi w Węglówce.
3. Dąb Jagiellon – rośnie w miejscowości Rzepnik.
4. 600-letni dąb – rośnie w Birczy
5. Lipy – największe w kraju rosną w Polanach i Zawoju.
6. Najgrubsza jodła w Polsce – rośnie niedaleko Pszczeliny.
7. 200- letnie jodły – rosną na terenie leśnictwa Turnica.
8. Aleja akacjowa – rośnie w okolicach Dukli.
9. Aleja lipowa – rośnie w Wysocku niedaleko Radymna.
10. Głóg jednoszyjkowy – osobliwość Tworylnego o obwodzie pnia 120 cm.

Wśród drzew rosnących w Bieszczadach jest wiele bardzo egzotycznych i niespotykanych w takich rejonach, a znajdują się one w dawnych parkach otaczających szlacheckie dworki.

Pomniki przyrody nieożywionej.

Pomniki przyrody to nie tylko drzewa, to także wychodnie, głazy narzutowe, ściany skalne, wodospady, przełomy i progi rzeczne oraz inne ciekawe i niespotykane formy powierzchni ziemi.

Krótki słowniczek

– wychodnie – wypukłe lub wklęsłe miejsce skalne wychodzące ponad powierzchnię ziemi
– głazy narzutowe – fragmenty skalne przyniesione przez lądolód
– przełom rzeczny – odcinek rzeki o wąskim dnie i stromych zboczach
– próg rzeczny – stopień skalny w poprzek rzeki

1. Wodospad „Szepit” – znajduje się koło Zatwarnicy na potoku Hylaty
2. Wodospad „Przy młynie” – znajduje się w Iwli.
3. Wodospad w Uchercach – duża kaskada wodna na Olszance.
4. Wodospad „Dynysów” – w okolicach Mikowa na potoku Dynysów.
5. Wodospad „Siklawa Ostrowskich” – na potoku Słowiański w Wetlinie.
6. Wodospad „Pszczelin” – na potoku Wołosate.
7. Kaskady „Nasiczniański Potok” – znajduje się we wsi Niasiczne.
8. Chmielowe kaskady nad Sanem – znajduje się w miejscowości Chmiel
9. Kamień leski – najbardziej rozpoznawalny w regionie w okolicach Leska.
10. Głazy polodowcowe w Kruhelu Małym.

Przykładów pomników przyrody w rejonie województwa podkarpackiego obejmującego swym obszarem Bieszczady można było by mnożyć. Co rok liczba miejsc chronionych powiększa się o nowe tereny wskazywane przez lokalne władze z prośbą o zapisanie ich w rejestrach.

– 1400 – tyle jest pomników przyrody na Podkarpaciu
– ponad 1000 – tyle jest miejsc na Podkarpaciu zgłoszonych przez lokalne władze do wpisania na listę pomników przyrody.

Bieszczadzki Park Narodowy

– położony w Bieszczadach Zachodnich
– utworzony w 1973 roku
– trzeci co do wielkości park narodowy w Polsce
– największy park narodowy w polskich górach
– 292 kilometry kwadratowe – to jego powierzchnia
– 780 – liczba gatunków roślin w Parku
– 250 – to liczba gatunków mchów
– 500 – to liczba porostów
– 1000 gatunków grzybów
– 1800 hektarów – tyle wynosi powierzchnia połoniny
– 58 – tyle gatunków ssaków zamieszkuje Park
– 140 – tyle gatunków ptaków lęgowych liczy Bieszczadzki Park Narodowy
– 280 – tyle sztuk liczy liczy największe na świecie górskie stado żubrów
– 400 tys. – tyle osób odwiedza co rok Bieszczadzki Park Narodowy
– Ustrzyki Górne – tu ma swoją siedzibę dyrekcja

Bieszczadzki Park Narodowy to największy obszarowo teren pod ścisłą ochroną na terenie Bieszczad.

Rezerwaty krajobrazowe i przyrody nieożywionej

1. „Gołoborze” – położony w gm. Baligród, osobliwość geologiczna, rumosz skalny.
2. „Sine Wiry”- znajduje się na rzece Wetlince, osobliwością są rzeczne progi skalne.
3. „Zwiezło” – jeziorka na potoku Olchowatym w pobliżu wsi Duszatyn.
4. „Przełom Osławy”- skaliste meandry koryta Osławy.
5. „Kamień”- rezerwat geologiczny koło Rzepedzi gm. Komańcza.
6. „Koziniec”- rezerwat krajobrazowy na płd. stoku Kozińca
7. „Nad J. Myczkowieckim”- rezerwat krajobrazowy, obejmujący wychodnie skalne.
8. „Przełom Sanu”- przełom rzeki pod Grodziskiem w Zwierzyniu.
9. „Przełom Strwiąża”- rezerwat krajobrazowy z doliną rzeczną okolice Krościenka

Rezerwaty Torfowiskowe

1. „Dźwiniacz”- nad górnym Sanem teren dawnej wsi Dźwiniacz / pow. 10 ha /
2. „Litmirz” – nad potokiem Litmirz u ujścia do Sanu / pow. 13 ha /
3. „Łokieć”- w zakolu Sanu w dawnej wsi Łokieć / pow. 10 ha /
4. „Tarnawa”- w okolicach nie istniejącej wsi Tarnawa Niżna / pow. 35 ha /
5. „Zakole”- w zakolu Sanu w pobliżu Smolnika w gm. Lutowiska / pow. 5 ha /

Solina – Bieszczadzkie Morze

Jedną z większych atrakcji dla osób odwiedzających Bieszczady jest sztuczny zbiornik wodny zbudowany na rzece San znany pod nazwą Jezioro Solińskie. Jest to miejsce wypoczynku wielu osób pragnących połączyć przyjemność pobytu nad jeziorem i w górach.

Jezioro Solińskie

1. Solinka – rzeka wpadająca do Sanu na której wybudowano zaporę.
2. 1961-1968 – lata w których budowano zaporę i zbiornik’
3. 1968 – rok w którym uruchomiono jezioro.
4. Betonowa – typ zapory
5. 472 mln – tyle metrów sześciennych wody wypełnia zbiornik.
6. 22 – tyle kilometrów kwadratowych zajmuje powierzchnia zbiornika
7. 650 – tyle metrów ma długość tamy.
8. 82 – tyle metrów ma wysokość tamy, jest najwyższa w Polsce.
9. 60 – tyle metrów ma głębokość zbiornika.
10. 27 – tyle kilometrów ma długość zbiornika.
11. 166 – tyle kilometrów liczy długość linii brzegowej zbiornika.
12. 2 mln- tyle milionów ton waży zapora.
13. 730 tys. – tyle metrów sześciennych betonu zużyto na budowę zapory.
14. 30 tys. – tyle osób zwiedza co rok zaporę.
15. 200 MW – tyle wynosi moc elektrowni w Solinie.
16. 800 – tyle osób zamieszkiwało teren zalany wodami zbiornika.

Bieszczady są doskonałym miejscem do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Wiele szlaków zaprowadzi w najciekawsze zakątki tych tajemniczych terenów. Bogactwo oferty wiąże się z tym, że do wielu miejsc dotrzeć można wybierając najbardziej pasujący typ szlaku w odniesieniu do skali trudności jak i czasu przejścia. Każdy niezależnie od wieku i kondycji znajdzie dobre rozwiązanie, obfitujące w wiele różnych ciekawych miejsc.
Typowe szlaki turystyczne uzupełniane są przez liczne ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze, które często z nimi się pokrywają.

Dawni mieszkańcy Bieszczad

Kiedy dziś przemierza się liczne szlaki prowadzące w ciszy i spokoju przez olbrzymie pustkowia, trudno uwierzyć, że w czasach przedwojennych był to najbardziej zaludniony obszar w obrębie Polskich granic.
To tutaj obok siebie zamieszkiwali ludzie o różnych korzeniach tak kulturowych jak i narodowościowych. Czas wojennej pożogi, oraz niechlubne zawieruchy powojennej rzeczywistości, doprowadził poprzez swoje błędy do zamiany tych terenów w pustkowie
Jak wyglądały te tereny dobrze ukazuje film „Wilcze echa” z 1968 roku. Pomimo lat, które upłynęły od końca wojny zdjęcia kręcone były w naturalnych plenerach, ukazujących ten opustoszały i zniszczony kawałek Polski.

Łemkowie

Według encyklopedii wschodniosłowiańska grupa etniczna zamieszkujące do lat 1945-1947 obszar Beskidu Niskiego i zachodnich Bieszczadów. Dawni mieszkańcy tych terenów na skutek nieludzkiej akcji wysiedleńczej, którą przeprowadzono w latach 1945-1947, zostali przesiedleni na tereny Ukrainy, a w Polsce na opustoszałe północne tereny odzyskane po wojnie.

Skansen w Zyndranowej

Podtrzymywaniem wiedzy o życiu i kulturze Łemków w starej XIX zagrodzie powstał skansen, w którym można zapoznać się z pamiątkami związanymi z tym narodem. Skansen powstał w 1968 jako prywatna inicjatywa Teodora Gocza rdzennego mieszkańca tej ziemi

Bojkowie

Bojkowie to rusińska grupa etniczna posługująca się językiem staro-cerkiewno-słowiańskim powstała około XV wieku w wyniku mieszania się różnych kultur. Zamieszkiwali tereny dzisiejszych ziem południowo wschodniej Polski.
Wielowiekowe współistnienie różnych nacji zostało przerwane na skutek rodzących się aspiracji narodowych zwłaszcza nacjonalistów ukraińskich. Dzieła zniszczenia dokonała akcja wysiedleńcza w latach 1945-1947 kiedy to większość Bojków została wywieziona do ZSRR a reszta została rozproszona na terenie Polski.

Muzeum Bojków

W 2013 w Myczkowie z inicjatywy Stanisława Drozda powstało Muzeum Kultury Bojków. W muzeum tym można zapoznać się z pamiątkami dotyczącymi życia i kultury dawnych mieszkańców tych terenów.

Akcja „Wisła”

Taki kryptonim nosiła zorganizowana w 1947 roku akcja wysiedleńcza ludności z dzisiejszych terenów Bieszczad. W wyniku tej akcji całkowicie zlikwidowano społeczność Bojków i Łemków na terenach Podkarpacia.
Akcja „Wisła”” trwała od kwietnia do sierpnia 1947 roku. Objęła ona ludność ukraińską, łemkowską i bojkowską. Łącznie wysiedlono ponad 140. 000 osób. Dodać tutaj należy, że tuż po wyzwoleniu z tych terenów w latach 1944-1946 rosyjskie władze wywiozły większość osób pochodzenia ukraińskiego.
Polska akcja zakończona ostatecznie dopiero w 1950 roku była więc dokończeniem „czystki” na terenie Bieszczad.
Wyludnienie terenów obszarów Roztocza, Pogórza Przemyskiego, Bieszczadów, Beskidu Niskiego, przełożyło się na zniszczenie dziedzictwa kulturowego.
Dziś potomków rdzennych bieszczadzkich mieszkańców spotkać można w różnych rejonach Polski, zwłaszcza w części północno- zachodniej.

Bieszczadzka Kolej Leśna

Uruchomiona w 1898 roku kolej wąskotorowa, eksploatowana była do 1994 roku. Po trzech latach w 1997 roku uruchomiono ją ponownie, jako atrakcję turystyczną. Do dziś kursuje na dwóch trasach turystycznych w okresie letnim i zimą w czasie ferii.
W przeszłości wykorzystywana była do transportu drewna i częściowo do obsługi lokalnego ruchu osobowego. W bardzo trudnych warunkach przyrodniczych ten rodzaj transportu stanowił doskonałe rozwiązanie.

– 73 km – tyle wynosiła łączna długość linii kolejki
– 20 km – tyle wynosi długość linii turystycznej kolejki
– 153 tysiące tyle osób przewiozła kolejka w 2018 roku
– 1500 osób dziennie jeździ dziennie kolejką w sezonie turystycznym

Miejsca, które warto odwiedzić.

1. Połonina Caryńska – wejście czerwonym szlakiem z Brzegów Górnych, zejście do Ustrzyk Górnych, czas przejścia 4 godziny.
2. Połonina Wetlińska – wejście czerwonym szlakiem z Brzegów Górnych do Chatki Puchatka, przejście od Chatki Puchatka do Przełęczy Orłowicza, zejście żóltym szlakiem do Wetliny, czas przejścia 4, 5 godziny.
3. Bieszczadzkie Drezyny Rowerowe – atrakcja dla miłośników kolei i rowerów, a wszystko to można znaleźć w Uherce Mineralne.
4. Strażnica Graniczna z Filmu „Wataha” – jedno z głównych miejsc akcji kultowego serialu filmowego, lokalizacja Ustrzyki Górne.
5. Tarnica 1346 m n. p.m. – najwyższy szczyt Bieszczadów
6. Wielka Rawka 1307 m n. p.m – najwyższy szczyt w paśmie granicznym
7. Hodowla Konia Huculskiego – rajdy konne, lokalizacja Wołosate
8. Wołosate – mała osada, doskonała baza wypadowa na wiele szlaków.
9. Siekierezada – karczma w artystycznym otoczeniu siekier, diabłów, miejsce ekspozycji prac lokalnych twórców. Lokalizacja Cisna
10. Punkt widokowy na Górach Słonnych – przez te góry prowadzi najwyższa serpentyna w Polsce
11. Skansen w Sanoku – Muzeum Budownictwa Ludowego zajmuje obszar 38 hektarów z unikatową zabudowa architektury polsko-ukraińskiej.
12. Zagroda Żubrów – pokazowa zagroda żubrów znajduje się w okolicach miejscowości Muczne
14. Bunkier Lini Mołotowa – sieć poradzieckich bunkrów zbudowanych wzdłuż dawnej granicy z III Rzeszą, znajdują się między innymi w okolicach Leska.

Cerkwie

Tereny Bieszczadów zamieszkuje sporo wyznawców Prawosławia w związku z tym w wielu miejscowościach znajdziemy Cerkwie. Przez wiele lat w okresie PRL-u zamieniane były na magazyny i tym podobne obiekty. Dziś doczekały się należnego im stanu i stanowią doskonałe przykłady budowli sakralnych.
Kilka miejsc z ciekawymi historycznymi Cerkwiami:
– Cerkiew w Smolniku nad Sanem – zbudowana w 1791 roku w stylu bojkowskim
– Cerkiew w Turzańsku – zbudowana w 1803 roku w stylu wschodniołemkowskim
– Cerkiew w Chmielu – zbudowana w 1906 roku
– Cerkiew w Komańczy – odbudowana w 2010 wierna kopia spalonej starej
– Cerkiew w Żłobku – mała zbudowana w 1830 roku

O Bieszczadach

Bieszczady najdziksze polskie góry należą do Beskidów Wschodnich, będących częścią Karpat Wschodnich leżą na południe od doliny Sanu i na wschód od doliny Osławy, pomiędzy przełęczą Łupkową i Użocką.

Najwyższym szczytem jest leżący na Ukrainie Pikuj 1405 m n. p.m.

Bieszczady dzielą się na:
– Bieszczady Zachodnie – na terenie Polski i Ukrainy
– Bieszczady Wschodnie – na terenie Ukrainy.

Na koniec warto wspomnieć o „bieszczadzkich zakapiorach”. Tak określano osadników drugiej połowy XX wieki. Byli to ludzie często uciekający przed prawem, często buntownicy, szukający wolności i niezależności. To oni stworzyli klimat tych gór, żyjąc w surowych warunkach, wyzwalali swoje artystyczne dusze. Dziś miano „zakapior” jest przynależne tylko nielicznym i to tym, którzy sobie na nie zasłużyli.

Czytaj dalej: Co warto zobaczyć w Bieszczadach lub Najlepsze Atrakcje w Bieszczadach dla Dzieci