15 Ciekawostek na Temat Wincentego Witosa

1. Wincenty Witos urodził się w Dwudniakach, skupisku kilku gospodarstw nieopodal Tarnowa, w rodzinie walczącej ze skrajną biedą. Pomieszczenie, które służyło za izbę jadalną, było przerobione ze stajni, a przyszły premier musiał dorabiać jako drwal, żeby utrzymać siebie, rodziców i liczne rodzeństwo.

2. Rodzice Wincentego Witosa byli analfabetami, dlatego jako chłopiec bardzo gorąco musiał ich namawiać, by pozwolono mu iść do szkoły. Priorytetem w jego domu było utrzymanie gospodarstwa i codzienna ciężka praca, zaś nauka zdawała się być dziecięcą fanaberią.

3. Po gorących namowach Wincenty Witos wyperswadował swoim rodzicom pomysł, by został kolejnym chłopem w rodzinie i rozpoczął naukę w szkole. Szybko okazało się, że jest jednym z najpilniejszych i najzdolniejszych uczniów. Osiągał sukcesy w nauce i w życiu szkolnym, zostając przewodniczącym placówki. Kiedy sytuacja finansowa rodziny Witosów jeszcze bardziej się pogorszyła, młody Wincenty musiał zrezygnować ze szkoły, ale pod okiem troskliwego nauczyciela kontynuował naukę i kształcił się na własną rękę.

4. Karierę polityczną zaczął od przygody z dziennikarstwem w tygodniku Przyjaciel Ludu, dla którego pracował jako korespondent. Sam o sobie mówił, że nigdy nie miał przesadnej wrażliwości ani skłonności poetyckich, za to starał się na wszystko patrzeć realnie. Jego pragmatyczna postawa szybko zyskała zwolenników, a apologeci jego poglądów na sprawy chłopów stanowili większość z nich.

5. Po epoce Młodej Polski nastąpił czas, kiedy wszystkie kraje w Europie przystąpiły do zbrojeń. Spory wielkich mocarstw o Kocioł Bałkański, a później zamach w Sarajewie i nadciągająca pierwsza wojna światowa wymagały zjednoczenia Polaków z wszystkich trzech zaborów. Sytuacja była o tyle trudna, że te trzy grupy od ponad stu lat żyły w zupełnie innych realiach, zawiłościach administracyjnych i kulturowych. Koło Polskie, do którego należał Wincenty Witos, reprezentowało Polskę w parlamentach państw zaborczych. Podczas wojny Wincenty Witos niejednokrotnie podkreślał krzywdy wyrządzone Polakom przez Niemców i Austriaków, a w 1917 zapowiedział powstanie niepodległej Polski, bez oparcia w zachodnich mocarstwach.

6. Poza działalnością na rzecz ruchu ludowego, Wincenty Witos był aż trzykrotnym premierem Polski. Po raz pierwszy dzierżył to stanowisko w latach 1920-1921. Za drugim razem był prezydentem ministrów od maja do grudnia 1923 roku, a po raz ostatni przez kilka dni maja1926 roku. To właśnie wtedy szereg kryzysów gabinetowych oraz niechęć do rządu Wincentego Witosa, sprowokowała Józefa Piłsudskiego do przeprowadzenia zamachu majowego i wprowadzenia autorytarnych rządów opartych na armii. Już w październiku tego samego roku premierem był sam przywódca sanacji – Józef Piłsudski.

7. W 1930 roku Wincenty Witos został aresztowany przez piłsudczyków pod zarzutem rzekomych przygotowań do zamachu stanu. Zwolennicy sanacji nie mogli dopuścić do puczu w kraju, a tym bardziej utracić dopiero co zdobytej władzy, dlatego Witos został osadzony w Twierdzy Brzeskiej jako więzień.

8. Aresztowanie Witosa było początkiem narastającego konfliktu między rządzącą sanacją a zgrupowaniami opozycyjnymi, a przede wszystkim preludium do procesu brzeskiego. Odbywał się on od 1930 do 1932 roku na rozkaz Józefa Piłsudskiego. Aresztowani byli traktowani z wyjątkowym okrucieństwem, pozbawiono ich kontaktu z bliskimi, a codziennością było znęcanie się nad więźniami czy wykańczanie ich psychicznie, na przykład pozorując egzekucje.

9. Wincenty Witos miał powody, by sprzeciwiać się partii rządzącej. Przewrót majowy pozbawił go stanowiska ministra, a po procesie brzeskim musiał opuścić kraj rodzinny i zapłacić grzywnę. Jako zagorzały przeciwnik i wróg Józefa Piłsudskiego, w 1936 roku wziął udział w spotkaniu poświęconym utworzeniu silnej opozycji wobec piłsudczyków. Spotkanie to odbyło się w szwajcarskiej posiadłości Ignacego Paderewskiego i nie brakowało na niej prominentnych gości takich, jak generałowie Władysław Sikorski i Józef Haller.

10. Po wyroku w procesie brzeskim Wincenty Witos udał się na emigrację do Czechosłowacji. Niestety, od układu monachijskiego, kiedy zachodnie mocarstwa oddały Hitlerowi Kraj Sudecki, wiadomo było, że naziści mają coraz większy apetyt na czeskie terytoria. W marcu 1939 roku Czesi poddali się Hitlerowi bez jednego wystrzału, tworząc Protektorat Czech i Moraw. Napięta sytuacja u naszych sąsiadów zmusiła Witosa do natychmiastowego powrotu do kraju.

11. Powrót do rodzinnego kraju w marcu 1939 roku był dla Witosa zderzeniem z dynamiczną sytuacją polityczną i strachem przed kolejnym konfliktem zbrojnym na skalę ogólnoświatową, czego można było się spodziewać po sieci umów sojuszniczych między państwami europejskimi i nie tylko. W kwietniu Adolf Hitler zerwał pakt o nieagresji z Polską, więc pragmatycznie usposobiony Witos zaczął sobie zdawać sprawę z nadchodzących niebezpieczeństw. Kiedy 1 września niemiecki pancernik zaatakował polską bazę przeładunku broni i amunicji na półwyspie Westerplatte, rozpoczęła się wojna, która swoją brutalnością i zasięgiem przyćmiła wszystkie dotychczasowe doświadczenia ludzkości. 3 września 1939 roku Wincenty Witos zmierzał do Lwowa, kiedy został ranny podczas bombardowania.

12. Po wybuchu II wojny światowej, z sobie tylko znanych powodów, naziści uznali Wincentego Witosa za świetny materiał na przywódcę współpracującego z III Rzeszą. Polityk, dla którego Polska i prawda były nadrzędnymi wartościami w życiu, odrzucił propozycję współpracy z nazistami i utworzenia marionetkowego rządu, nadzorowanego przez Adolfa Hitlera.

13. Odpowiedzią Adolfa Hitlera na odmowę współpracy z nazistami było aresztowania Wincentego Witosa. Byłego premiera Polski aresztowano szesnastego września 1939 roku. Witos był przetrzymywany przez nazistowskie władze w różnych placówkach, a w 1941 wypuszczono go ze względu na problemy ze zdrowiem. Nadal jednak pozostawał pod specjalnym nadzorem gestapo i odmówiono mu prawa do opuszczania rodzinnego domu.

14. W okresie internowania Wincenty Witos współpracował z polskim podziemiem. Niestety, ciągły nadzór Niemców nie ułatwiał działania na rzecz walki z okupantem. Witos ukrywał się w Krakowie, a później powstał plan, by odleciał do Londynu, gdzie swoją bazę miał między innymi polski rząd. Pomysł jednak nie został zrealizowany, a Witosa aresztowała w 1945 roku Armia Czerwona. Z aresztu radzieckiego wyciągnąć go chciał nawet sam Winston Churchill.

15. Niedługo po zakończeniu II wojny światowej Wincenty Witos zmarł. Został pochowany w swojej rodzinnej miejscowości, a imponujący kondukt żałobny zasiliły tłumy popleczników ruchu ludowego. Do dziś Witos kojarzony jest jako pierwszy polityk w Polsce, który oddał głos i prawo decydowania o sobie polskim chłopom.