Interesujące Ciekawostki o Tundrze

Istnieją takie obszary na Ziemi, gdzie możesz chodzić po wierzchołkach drzew i nawet tego nie zauważyć. Karłowate brzozy i wierzby ścielą się tuż nad poziomem gruntu, sięgając człowiekowi do kostek, a najwyżej do połowy łydki. Takie są najwyższe drzewa tundry.

Wyobraź sobie, że zaczynasz podróż, której początkiem jest południe Europy. Kierunek wyznaczony to północ, a głównym obiektem obserwacyjnym, podczas całej eskapady są drzewa. Pierwszy punkt obserwacyjny to palmy im dalej na północ pojawiają się inne drzewa, liściaste, iglaste. Nagle docierasz do miejsca, w którym na horyzoncie nie ma drzew. Kiedy znajdziesz się w takim miejscu będzie to oznaczało, że jesteś na skraju tundry.

Tundra – Definicja

Według encyklopedii to bezdrzewna formacja roślinna występująca na półkuli północnej w bardzo surowych warunkach cieplnych klimatu okołobiegunowego.
Na tym można by skończyć, bo cóż ciekawego może być na obszarze wiecznego chłodu, gdzie nie ma drzew, a podróżując kilka dni można nie spotkać na swojej drodze człowieka. Może po przeczytaniu tego artykułu zmienisz zdanie i z ciekawością przedłużysz swoją podróż w tereny, na których nie rosną drzewa, a zamieszkujący tam ludzie, żyją w zgodzie z naturą.

Położenie

1. 55 stopień szerokości północnej to początek terenów określanych jako tundra,

2. 60 stopień szerokości północnej przyjęto za kres obszarów tundrowych.

3. Strefa podzielona została na dwie części:
– obszar eurazjatycki – obejmuje obszar od półwyspu Kolskiego po Czukocki
– część eurazjatycka to obszar o powierzchni 3 miliony kilometrów kwadratowych.
– obszar kanadyjski – obejmuje obszar od cieśniny Beringa po Labrador
– część kanadyjska – obejmuje również Grenlandię i Archipelag Arktyczny
– Islandia również zaliczana jest do obszarów tundrowych

Rodzaje Tundry

Tradycyjnie Tundrę dzieli się na 4 rodzaje. Podstawowym czynnikiem podziału jest rodzaj występującej roślinności na danym obszarze.
Kolejno od południa:

1. Lasotundra
2. Tundra krzewinkowa
3. Tundra mszysto-porostowa
4. Tundra arktyczna

Według innych danych obszar Tundry krzewinkowa i mszysto-porostowa to składowe Tundry właściwej, natomiast Tundra arktyczna to Pustynia polarna.

Lasotundra

Granica występowania drzew jest miejscem końca Tajgi a początkiem Tundry właściwej. W tych granicach roślinność przenika się i stopniowo zaczyna tworzyć bezdrzewną krainę.

1. Klimat i geografia

– europejska i północnoamerykańska część Tundry znajduje się pod wpływem klimatu oceanicznego, wilgotnego, sprzyja to występowaniu drzew zwłaszcza liściastych. Im dalej w kierunku azjatyckim zaczyna dominować klimat kontynentalny, suchy tu wśród drzew dominują świerki i modrzewie
– warunki klimatyczne w obrębie lasotundry sprzyjają powstawaniu terenów mokradeł i torfowisk
– temperatura powyżej 0 stopni utrzymuje się na terenie lasotundry przez połowę roku
– 15 stopni tyle wynosi średnia temperatura latem
– 1 metr na taką głębokość rozmarza ziemia latem
– na całym obszarze lasotundry występuje wieczna zmarzlina
– polarna granica drzew sprawia, że drzewa na tym terenie nie osiągają dużych wysokości dochodząc do 5 metrów jedynie w dolinach rzek mogą dochodzić do 15 metrów wysokości
– przyrost drzew w takim klimacie nie przekracza 1-2 centymetrów w ciągu roku

2. Roślinność

– granica zasięgu drzew jest także granicą występowania wielu gatunków roślin
– krótkie niezbyt ciepłe lato to kolejny ogranicznik dla rozwoju szerokiej gamy roślinności.
– na glebach piaszczystych występują porosty ustępując miejsca mchom
– brzoza karłowata występuje na bardziej „urodzajnych” miejscach zwłaszcza tam gdzie gleby są gliniaste
– mokradła, taka forma terenu sprzyja tworzeniu się torfowisk

Tundra krzewinkowa

Teren o łagodniejszym klimacie z dużym oddziaływaniem oceanicznym, wilgotnym to obszar wyodrębniony z południowego pasa tundry właściwej.

Roślinność na tym obszarze składa się z trzech warstw
– górnej – tworzą ją wyższe krzewinki
– środkowej – tworzą ją niższe krzewinki wraz z roślinami zielonymi
– dolnej – tworzą ją mchy i porosty

Specyfika roślinności tej tundry to brzozy i wierzby karłowate, pomiędzy którymi rosną pozostałe krzewinki i rośliny zielone.

Waliki – niewielkie wały ziemne tworzące się wokół płaskich powierzchni, powierzchnię między walikami porastają mchy.

W obszarze kanadyjskim w warstwie wyższych krzewinek występuje brzoza karłowata.

Grenlandia- tutaj warstwę wyższych krzewinek tworzy odmiana brzozy omszonej, dochodzącej do 3 metrów wysokości.

Tundra mszysto-krzewinkowa

Najdalej na północ wysunięty obszar tundry właściwej dochodzący do obszarów tundry arktycznej, sięgający terenów nazywanych pustyniami polarnymi.

Uboga szata roślinna głównie składająca się z mchów występujących w wilgotnych obszarach oraz porostów, które z kolei rozwijają się w miejscach suchych, skalistych i piaszczystych.

Tundra arktyczna

Najdalej na północ wysunięty obszar, na którym występuje szczątkowa roślinność w małych kępkach mchów.

50-60 dni wynosi okres wegetacji roślin, silne wiatry, brak opadów i bardzo uboga gleba to główne przyczyny braku roślinności.

Wieloletnia warstwa wiecznej zmarzliny ma wpływ na brak roślinności

Tundra arktyczna występuje na obszarze kilku państw są nimi: Norwegia, Rosja, Kanada oraz wyspy Spitsbergen i Grenlandia.

Tundra arktyczna zwana jest też pustynią polarną lub chłodną, występuje pomiędzy obszarami pokrytymi przez lodowce a strefą tundry właściwej.

Tundra i jej zwierzęta

Specyfika roślinności w obszarze tundry, niewystępowanie drzew, krzaków, wysokich traw to wszystko wpływa na brak naturalnych kryjówek dla wielu zwierząt. W takich warunkach klimatycznych i roślinnych przetrwać mogą tylko nieliczne gatunki zwierząt i ptaków. Dodatkową przeszkodą jest zmarzlina ziemi skutecznie uniemożliwiająca przetrwanie, zwłaszcza dla wszelkiej maści ryjących osobników.

Nieliczne zwierzęta przystosowały się do tych ekstremalnych warunków życia, ratując się ciągłymi migracjami w zależności od pory roku.

Drapieżcy

1. Niedźwiedź polarny – największy drapieżny ssak żyjący w tundrze w zasadzie jest to nietypowy przedstawiciel tego gatunku, zaliczany często do ssaków morskich. Występuje głównie w rejonach Arktyki, rzadko schodząc na ląd.

2. Niedźwiedź kamczacki – podgatunek niedźwiedzia brunatnego zamieszkuje północne tereny Syberii głównie na półwyspie Kamczatka. Spokrewniony z amerykańskim grizli i niedźwiedziem kodiackim. Jest zaliczany do największych przedstawicieli gatunku jego masa przekracza często 650 kilogramów.

3. Niedźwiedź grizzly– natrafić na niego można na obszarach tundry kanadyjskiej

4. Lis polarny – z rodziny psowatych, zmienia swoją barwę w zależności od pory roku, latem ma ubarwienie brązowo-szare, zimą jest śnieżnobiały lub stalowoniebieski.

5. Wilki – ze względu na swoje umaszczenie w kolorze białym, nazywane są wilkami polarnymi.

Drapieżni przedstawiciele ssaków mają specyficzne zakończenie stóp, jest ono szerokie i pokryte sierścią, takie zakończenia mają za zadanie ułatwić poruszanie się po grząskim lub oblodzonymi i ośnieżonym terenie.
Podobne rozwiązania spotyka się u ptaków zamieszkujących tundrę.

Inne ssaki

1. Renifery – renifer tundrowy, ren, karibu takie też noszą nazwy. Wędrowny duży ssak z rodziny jeleniowatych. Wędrowca w poszukiwaniu pożywienia latem zapuszcza się na północ, zimą szuka pastwisk na południu tundry. W stanie dziko żyjącym występuje rzadko, zazwyczaj jest zwierzęciem hodowanym przez ludy zamieszkujące tereny tundry. Występuje zarówno w części kanadyjskiej jak i euroazjatyckiej.

2. Piżmowół arktyczny – występuje na całym obszarze tundry po obu stronach oceanu. Gatunek zagrożony wyginięciem dzięki staraniom ludzi uratowany i z powodzeniem powracający na arktyczne rejony.

3. Lemingi – najbardziej rozpoznawalne ssaki tundry, znane są z bardzo dużego przyrostu, jak również samobójczych skoków do wody z urwistych wybrzeży.

4. Dużą grupę roślinożerców stanowią zające, susły, pardwy. Te małe zwierzęta stanowią doskonałe pożywienie dla drapieżników oraz drapieżnych ptaków.

Większość zwierząt zamieszkujących tundrę zmienia swoje ubarwienie w zależności od pory roku. Dzięki temu zabiegowi często zlewają się kolorystycznie z otoczeniem co stanowi doskonałe maskowanie przed polującymi na nie drapieżnikami.

Ptaki

1. Myszołów włochaty – drapieżny ptak z rodziny jastrzębiowatych.

2. Sokół wędrowny – duży sokół o krępej budowie, zjawia się również w tych nietypowych dla siebie, z uwagi ma małą ilość pożywienia, okolicach.

3. Sowa śnieżna – duży ptak z rodziny puszczykowatych, zwany również puchaczem śnieżnym.

4, Wiele gatunków ptaków odwiedza tereny tundry w czasie swoich wędrówek w poszukiwaniu miejsc lęgowych i pożywienia, zwłaszcza w okresie letnim.

Komary i muszki – najbardziej uciążliwe stworzenia, uciążliwe dla ludzi i zwierząt występują w dużych rojach przez cały okres letni, zanikają dopiero z nadejściem zimy.

Z uwagi na panujące warunki na terenie tundry nie występują gady i płazy.

Ludzie tundry

Ten bezmiar surowego pustkowia zamieszkują również ludzie. Główni mieszkańcy tundry to nieliczni myśliwi, nie brak tu także rdzennych mieszkańców.

1. Inuici północnoamerykańscy – największe ich skupisko występuje na Grenlandii, ponadto spotkać ich można na terenach arktycznych i subarktycznych Kanady, Alaski, Syberii. Lud ten w przeszłości zajmował się polowaniem na morskie ssaki i rybołówstwem.

2. Lapończycy – zwani także Łoparowie, Saamowie, zamieszkują nordyckie tereny północnej Europy, głównie Norwegii, Szwecji, Finlandii, Rosji. Język lapoński jest ich naturalnym językiem, w obrębie zamieszkiwanych terenów posługują się również językami urzędowymi. Jest to koczowniczy lud trudniący się głównie myślistwem i hodowlą reniferów.

3. Karelowie – lud zamieszkujący pogranicze Finlandii i Rosji, na terenie Rosji ich populacja wynosi około 100 tysięcy. Wśród Karelów wyróżnia się kilka grup etnicznych, różniących się między sobą dialektem i niektórymi obyczajami.
Karelowie głównie zajmują się rolnictwem, w którym do niedawna królowała „trójpolówka”, prowadzą także chów zwierząt. Myślistwo maja we krwi.

4. Jakuci – lud zamieszkujący rejony środkowo syberyjskie, głównym zajęciem była i jest nadal hodowla koni i bydła.

5. Ewenkowie – dawniej nazywani Tunguzami, zamieszkują rejony południowo, środkowo syberyjskie. Do ciekawostek zalicza się podejście do żony, mąż nie prowadzi z nią żadnej rozmowy, odzywa się tylko w niezbędnych sprawach.

6. Chantowie – dawniej nazywani Ostiakami, lud zamieszkujący zachodnią Syberię. Do tradycyjnych zajęć należy rybołówstwo i myślistwo. Są hodowcami reniferów. Zimy spędzają w stałych zimowych osadach wraz z nadejściem wiosny udają się w rejony wypasu i połowu ryb. Dziś przystosowali się do bardziej cywilizacyjnego życia.

7. Dołganie – lud zamieszkujący półwysep Tajmyr w północnych obszarach Syberii. Prowadzą półkoczowniczy tryb życia, zajmując się hodowla reniferów i rybołówstwem.

8. Nganasanie – autochtoniczna grupa etniczna zamieszkująca północno wschodnią Syberię.

9. Jukagirzy – lud zamieszkujący dolny bieg Kołymy i Leny na terenach północno wschodniej Syberii

10 Czukcze – zamieszkują półwysep Czukocki, rejon Kołymy na północy Syberii.

Euroazjatycka tundra jest najbardziej zaludnioną częścią obszaru zaliczanego na świecie do tej krainy. Na terenach dawnego Związku Radzieckiego obejmujących Syberię zamieszkuje wielu rdzennych mieszkańców wywodzących się z plemion związanych z tymi terenami od wieków. Surowość klimatu i wielkość powierzchni wpływały na fakt prowadzenia koczowniczego trybu życia zamieszkujących tam ludzi. Surowe zimy i nieco łagodniejsze lata wpływają na znaczną czasową migrację powodowaną pasterskimi zajęciami i koniecznością zapewnienia zwierzynie odpowiedniego pokarmu.
Dziś postęp cywilizacyjny dotarł do najdalszych miejsc tundry, wpływając na częściową zmianę trybu życia, zamieszkujących tam ludów.

Syberyjski obszar tundry to rejon występowania wielu bogactw naturalnych, których intensywna eksploatacja zmienia oblicze krainy wiecznych chłodów. Powoli zanika charakter tundry a wraz z nim unikatowe tradycje i zwyczaje zamieszkujących tam plemion.

Grenlandia

Wyspa na północnym Atlantyku, w większości pokryta lądolodem, tylko niewielka część wolna jest od lodu. Obszar wolny od lodu nosi znamiona przypisywane tundrze. Ze względu na swoją specyfikę świat zwierząt i roślin zbliżony jest do tego co spotkać można na innych obszarach tundry.

Islandia

Wyspa na północnym Atlantyku, klimat panujący podobny jest do tego, który panuje w wielu rejonach tundry, Uboga szata roślinna, niewielka ilość drzew i występowanie lodowców, umiejscawia tą wyspę w obszarach zaliczanych do tundry.

Noc polarna

Zjawisko występujące na obszarach szerokości geograficznej powyżej 67 stopni i 23 minut na obu półkulach. Polega ono na tym, że nie ma zmierzchu a noc trwa 24 godziny.
Rozróżnia się trzy typy nocy polarnej
– cywilną noc polarną
– nawigacyjną noc polarną
– astronomiczną noc polarną
Rozróżnienia nocy polarnej związane są obszarami o różnych szerokościach geograficznych.

Zorza polarna

Zjawisko świetlne obserwowane w górnej atmosferze w pobliżu biegunów magnetycznych ziemi. Zjawisko to związane jest z przepływem prądu w jonosferze na wysokości około 100 metrów ponad powierzchnią Ziemi.
Kolor zorzy zależy od rodzaju gazu i wysokości na jakiej występuje zjawisko
– na czerwono i zielono świeci tlen
– na bordowo i purpurowo świeci azot
– na żółto świeci mieszanka azotu i tlenu
– na niebiesko i fioletowo świeci wodór i hel

Ślady tundry na terenie Polski

Liczne relikty występujące we florze wysokogórskiej są śladami pozostawionymi przez naturę, przypominającą, że tundra występowała w odległych czasach również na innych obszarach niż dzisiaj.

Tundra trochę inaczej

Tundra- nazwa pochodzi z języka z języka fińskiego i oznacza łysą górę

Eskimos – takie określenie jest dla mieszkańców Grenlandii i Kanady obraźliwe, ponieważ wywodzi się od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”

Jurta – namiot pokryty skórami używany przez ludy zamieszkujące tereny tundry

Park Narodowy Sirmilik – najmłodszy park narodowy Kanady, powstał na terenie tundry kanadyjskiej

Park Narodowy Urho Kekkonena – położony na północy Finlandii obejmujący swoim obszarem tereny tundry fińskiej

Kujwa – według legendy olbrzym zamieszkujący tereny na półwyspie Kolskim

Wynalazcy kajaków – Inuici są uważani za wynalazców kajaków, szybkich zwinnych łodzi wykonanych ze skóry posiadających duży udźwig, Dzięki swojej konstrukcji, posiadając wąski kadłub umożliwiają swobodne poruszanie się po wodach pomiędzy wystającymi kawałkami lodu.

Bogactwa mineralne tundry

Najbardziej eksploatowanym z bogactw mineralnych terenem tundry jest Syberia. Na jej obszarze występują takie surowce jak ropa naftowa, gaz ziemny, kamienie szlachetne, złoto, uran, rudy żelaza, miedzi, niklu.

Na terenie Alaski wydobywa się ropę naftową.

Bogactwa mineralne występujące na terenach tundry są jej zmorą. Bezwzględna eksploatacja doprowadza do zniekształcania obrazu tych terenów, powodując nieodwracalne szkody w przyrodzie. Zwłaszcza rabunkowa eksploatacja Syberii, staje się przyczynkiem do powolnego niszczenia tego czym obdarzyła nas natura.

Gułagi – miejsca pracy przymusowej w Rosji Radzieckiej umiejscawiane często na terenach Syberii, służyły do zsyłki przestępców i przeciwników władzy.

Można jedynie mieć nadzieję, że tundra dzięki swej surowości obroni się przed niszczącymi działaniami człowieka i jeszcze na długie lata pozostanie w swej jak najmniej zmienionej formie.