Podróże

15 Ciekawostek o Stefanie Banachu

Stefan Banach
Stefan Banach i Otton Nikodym / źródło: Zygmunt Put / Zetpe0202 / Wikipedia

1. Stefan Banach był genialnym naukowcem, przedstawicielem lwowskiej szkoły matematycznej oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, który pochodził z góralskiej rodziny, był jednak nieślubnym dzieckiem i wychowywał się w rodzinie zastępczej. Rodzice związali się z nowymi partnerami, a syna oddali właścicielce lokalnej pralni. Od wczesnego dzieciństwa zadziwiał niesamowitymi zdolnościami językowymi, a przede wszystkim talentem do matematyki, dlatego też dorabiał jako korepetytor.

2. Był samoukiem w dziedzinie matematyki, ale dorównywał wiedzą naukowcom na poziomie uniwersyteckim. W 1916 roku jego rozmowę z kolegą przez przypadek podsłuchał żydowski profesor matematyki, Hugo Steinhaus. Naukowiec był tak zafascynowany wiedzą młodego chłopaka, że zaproponował mu wspólną publikację, a potem dalszą współpracę, która trwała wiele lat. Steinhaus do końca życia uznawał Banacha za swoje życiowe odkrycie.

3. W 1920 roku profesor Antoni Łomnicki przyjął Stefana Banacha na stanowisko swojego asystenta na Politechnice Lwowskiej, mimo że geniusz nie miał ukończonych żadnych studiów. Nie miał też żadnych kompleksów na tym punkcie. Wystarczał mu fakt, że może poświęcać czas matematyce. Legendą owiany jest jego doktorat, który był mieszaniną luźnych notatek. Koledzy, którzy zorientowali się, jak ważne są odkrycie Banacha, pozbierali te notatki w jedną pracę, a następnie Banach został poproszony do gabinetu, w którym rzekomo czekano na jego pomoc w dziedzinie nauki. Nie miał pojęcia, że odpowiadając na pytania, broni właśnie swoją pracę doktorską. W ten niecodzienny sposób został doktorem matematyki.

4. Już dwa lata później Banach został profesorem i stał się największym autorytetem w dziedzinie analizy funkcjonalnej. Jego praca badawcza i zajęcia dydaktyczne były inspiracją dla młodych talentów matematycznych. Wkrótce powstała słynna Lwowska Szkoła Matematyczna.

5. Jako młody chłopak Stefan Banach dorabiał, jak tylko mógł. Był na przykład modelem lokalnego zakładu fotograficznego, a zrealizowana z nim w roli głównej sesja zdjęciowa ściągnęła do zakładu rzesze klientów.

6. Mimo niezwykłego talentu, mało brakowało, by Stefan Banach nie został dopuszczony do matury. Tuż przed egzaminem dojrzałości, chłopak miał na koncie zagrożenia aż z ośmiu przedmiotów. Gdyby nie wstawiennictwo szkolnego matematyka oraz katechety, nie podszedłby wówczas do egzaminów.

7. Stefan Banach miał wielki talent do przedstawiana trudnych zagadnień matematycznych w sposób prosty. Zlecono mu więc stworzenie podręczników dla klas gimnazjalnych, które do dziś uchodzą za najlepsze w tej dziedzinie.

8. Matematyk słynął z mocnej głowy i bycia duszą towarzystwa podczas wszelkich imprez. Nawet po kongresie matematycznym w Gruzji, gdzie nikt nie wylewał za kołnierz i większość obecnych musiała szybciej wrócić do pokojów ze względu na słabe moce przerobowe w przypadku alkoholu, Banach zachował przytomność umysłu aż do końca. Koledzy na jego cześć nazywali imprezy w jego towarzystwie „banachaliami”.

9. Jako wykładowca Banach słynął z tego, że bardzo często spóźniał się na swoje zajęcia, informował, że zajęcia w związku z tym nie skończą się o przewidzianej godzinie, a następnie kończył je długo przed czasem. Studenci twierdzili jednak, że w ciągu trzydziestu minut profesor Banach przekazuje im więcej skomplikowanej wiedzy niż inni w całym semestrze.

10. W latach trzydziestych nazwisko Banacha było znane matematykom na całym świecie, a prace jego autorstwa służyły jako pomoc dydaktyczna na wszystkich szanujących się uniwersytetach.

11. Na fali popularności Stefana Banacha, coraz więcej uniwersytetów na całym świecie chciało go ściągnąć do siebie. Pojawił się u niego nawet wysłannik ze Stanów Zjednoczonych, a na pytanie Banacha, ile będzie mógł zarobić w Ameryce, otrzymał kartkę z cyfrą „jeden” i usłyszał, że może sobie na niej dopisać tyle zer, ile zechce. Każda kwota wydawała się jednak Banachowi za niska na to, bu opuścić kraj rodzinny.

12. W kwietniu 1939 roku Stefan Banach został prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego i otrzymał nagrodę o wysokości dwudziestu tysięcy złotych. Niestety, parę miesięcy później wybuchła druga wojna światowa i pieniądze odłożone na lokacie przepadły.

13. Po wybuchu drugiej wojny światowej kontakt z Banachem nawiązał jego biologiczny ojciec wraz ze swoją córką z drugiego małżeństwa. Banach zwrócił się do dziewczyny z prośbą, by, jeśli kiedykolwiek i gdziekolwiek na świecie miała problemy i potrzebowała pomocy, udała się do matematyków i powiedziała, że jest siostrą Banacha. Wiedział, że jego nazwisko zadziała magicznie i jego przyrodnia siostra otrzyma wówczas pomoc.

14. Stefan Banach potrafił wypalić nawet pięć paczek papierosów dziennie, dlatego miał spore problemy zdrowotne. Po jego śmierci ufundowano Międzynarodową Nagrodę im. Stefana Banacha za wybitne osiągnięcia w dziedzinie matematycznej.

15. W 2016 na krakowskich plantach odsłonięto pomnik przedstawiający Stefana Banacha i Ottona Nikodyma w trakcie rozmowy na ławce. Jest to upamiętnienie pierwszego spotkania matematyka z Hugo Steinhausem, od którego zaczęła się jego kariera matematyczna.