30 interesujących ciekawostek o pierwiastkach
Pierwiastek chemiczny to najprostsza forma materii, której nie można rozłożyć za pomocą jakichkolwiek środków chemicznych. Wszystkie atomy danego pierwiastka zawierają taką samą liczbę protonów. Na przykład hel jest pierwiastkiem – wszystkie atomy helu mają 2 protony. Inne przykłady pierwiastków to wodór, tlen, żelazo i uran. Oto kilka istotnych ciekawostek, które warto wiedzieć o pierwiastkach:
1. Najlżejszym pierwiastkiem jest wodór. Pod ciśnieniem 1 atmosfery i w temperaturze 0 st. C jest 14,4 razy lżejszy od powietrza. Jest też najczęściej spotykanym pierwiastkiem chemicznym we Wszechświecie.
2. Dwukrotnie w historii nazwano pierwiastki od nazwiska żyjącej osoby. W 1997 r. pierwiastkowi o liczbie atomowej 106 nadana została nazwa Seaborg od nazwiska Glenna Theodore’a Seaborga (zm. 1999 r.). W 2016 r. pierwiastkowi o liczbie atomowej 118 została nadana nazwa oganeson na cześć Jurija Oganiesiana.
3. Kiur (łac. curium), pierwiastek o liczbie atomowej 96, został nazwany na cześć Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre’a Curie. Jego symbolem jest Cm. Pierwiastek ten został odkryty w 1944 r. przez Glenna Theodore’a Seaborga.
4. Gal ma ciekawą właściwość – otóż trzymany w dłoni zmienia swój stan skupienia w ciecz. Topi się w temperaturze 29,76 st. C, ale jego temperatura wrzenia wynosi aż 2204 st. C.
5. Czas połowicznego rozpadu tenesu-117 wynosi zaledwie 80 milisekund. Oznacza to, że w tym czasie połowa początkowej liczby jąder atomowych ulegnie rozpadowi.
6. Hel jest jedynym pierwiastkiem, który nawet w temperaturze zera bezwzględnego i pod ciśnieniem atmosferycznym pozostaje w stanie ciekłym. Ma tez najniższą temperaturę krzepnięcia spośród wszystkich pierwiastków.
7. Węgiel jest najważniejszym pierwiastkiem dla życia. Znajduje się we wszystkich organizmach żywych. Jest składnikiem m.in. białek, cukrów, tłuszczy, węglowodorów, DNA, RNA czy ATP, będącego głównym nośnikiem energii w organizmie.
8. Czyste srebro ma największą przewodność cieplną ze wszystkich metali, jak również najjaśniejszą barwę. Wśród metali wiedzie również prym jeśli chodzi o największy współczynnik odbicia światła, jednak glin odbija światło ultrafioletowe w większym stopniu niż srebro.
9. Cyna ma najwięcej izotopów trwałych, które naturalnie występują w przyrodzie. Ich liczba wynosi 10. Sztucznie wytworzono 29 izotopów cyny.
10. Gęstość bizmutu w stanie stałym jest mniejsza niż w stanie ciekłym. Zachowuje się on podobnie jak woda poniżej 4 st. C. Zjawisko zmniejszania się objętości przy obniżaniu temperatury nazywa się inwersją rozszerzalności termicznej.
11. Złoto jest pierwiastkiem o największej odporności na korozję. Może przebywać w wodzie morskiej przez wiele lat, nie ulegając zniszczeniu. Dlatego też złoto z wraków statków, które zatonęły setki lat temu, jest często w doskonałym stanie.
12. Radon jest radioaktywnym gazem, który powstaje w wyniku rozpadu radu. Jest bezbarwny, bezwonny i jest jednym z nielicznych gazów szlachetnych, który jest radioaktywny. Z tego powodu radon może stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi.
13. Franc, pierwiastek o liczbie atomowej 87, jest jednym z najrzadziej występujących pierwiastków naturalnie na Ziemi. Ze względu na bardzo krótki czas połowicznego rozpadu (21,8 minut), jest on praktycznie niewykrywalny w korze ziemskiej.
14. Osm, metal z grupy platynowców, jest pierwiastkiem o największej gęstości. Jego gęstość wynosi 22,59 g/cm³.
15. Fosfor występuje w trzech postaciach alotropowych: białej, czerwonej i czarnej. Biała postać fosforu jest bardzo reaktywna i może samoczynnie zapalić się na powietrzu, dlatego przechowuje się ją pod wodą lub w atmosferze inertnego gazu.
16. Neon, gaz szlachetny, świeci czerwonym światłem, gdy przepuszcza się przez niego prąd elektryczny. Dzięki tej właściwości jest szeroko stosowany w reklamach świetlnych.
17. Rod, metal z grupy platynowców, jest jednym z najrzadszych pierwiastków na Ziemi. Stosuje się go głównie w produkcji katalizatorów samochodowych.
18. Wolfram, o symbole W, ma najwyższą temperaturę topnienia spośród wszystkich pierwiastków – 3422 st. C.
19. Jod jest jedynym pierwiastkiem, który przy normalnych warunkach przechodzi bezpośrednio ze stanu stałego w gazowy, omijając stan ciekły. Zjawisko to nazywa się sublimacją.
20. Krypton, gaz szlachetny, jest używany do wypełniania żarówek halogenowych, dzięki czemu mają one dłuższą żywotność oraz wydajniej świecą.
21. Pierwiastek o nazwie mendelew (Md), o liczbie atomowej 101, został nazwany na cześć Dmitrija Mendelejewa, twórcy tablicy okresowej pierwiastków. Został on odkryty w 1955 roku.
22. Antymon, pierwiastek o symbolu Sb (łac. Stibium), był znany i używany już w starożytności, między innymi do produkcji kosmetyków. Słowo „kohl”, używane obecnie na określenie arabskiego makijażu oczu, pochodzi od słowa „stibium”.
23. Astat, pierwiastek o liczbie atomowej 85, jest jednym z najrzadszych pierwiastków na Ziemi. W przyrodzie występuje tylko w śladowych ilościach, a jego najstabilniejszy izotop ma czas połowicznego rozpadu zaledwie 8,1 godziny.
24. Cer, pierwiastek o liczbie atomowej 58, jest używany do produkcji specjalnych szkieł, które mogą przepuszczać światło ultrafioletowe, a także do produkcji trwałych magnesów.
25. Ksenon, gaz szlachetny, jest stosowany w lampach błyskowych i lampach do fotografii o wysokiej prędkości, ponieważ może emitować bardzo jasne światło, gdy jest pobudzany elektrycznie.
26. Niob, pierwiastek o liczbie atomowej 41, był pierwotnie nazwany „kolumb” na cześć Ameryki. Zmieniono mu nazwę, aby uniknąć zamieszania z pierwiastkiem o nazwie kolumbij, który ostatecznie okazał się nieistniejący.
27. Tor, pierwiastek o liczbie atomowej 90, jest stosowany jako materiał paliwowy w reaktorach jądrowych. Jest on około trzy razy bardziej obfity w skorupie ziemskiej niż uran.
28. Lantan, pierwiastek o liczbie atomowej 57, jest jednym z tzw. metali ziem rzadkich i jest stosowany w produkcji akumulatorów do samochodów elektrycznych i hybrydowych.
29. Tantal, pierwiastek o liczbie atomowej 73, jest bardzo odporny na korozję i jest używany do produkcji sprzętu laboratoryjnego oraz implantów chirurgicznych.
30. Hafn, pierwiastek o liczbie atomowej 72, jest stosowany w przemyśle półprzewodnikowym do produkcji cienkich warstw izolacyjnych w tranzystorach.