100 ciekawostek o Kleopatrze

Sława Kleopatry – władczyni urodzonej w 69 r. p.n. e, będącej ostatnim faraonem hellenistycznego Egiptu – wydaje się nie przemijać. Królowa ta, za czasów swoich rządów określana ikoną piękna, obecnie wpisuje się choćby w grono ikon popkultury, stanowiąc inspirację dla licznych reżyserów filmowych i pisarzy.

Jej życie uznać można za pewnego rodzaju punkt graniczny w dziejach, symboliczną granicę pomiędzy latami niezależności i świetności Egipcjan, a uzależnienie się ich ziem od Rzymu.

Być może właśnie dlatego losy tej kobiety do dziś tak fascynują – z jednej strony będąc naznaczonymi dramatem i tragediami (tak tymi o wadze państwowej, jak i osobistymi), z drugiej cechując się bijącym ponoć z samej Kleopatry niesamowitym pięknem. Wszystko to ostatecznie wydaje się tworzyć mieszankę wybuchową cech, która tak fascynuje ludzi przez stulecia.

Ciekawostki tu przedstawione pokażą, że chociaż oczywiście trudno jej odmówić niebywałego uroku osobistego i wybitnej zdolności do uwodzenia mężczyzn, to królowa ta, oprócz wdzięku, miała do zaoferowania znacznie więcej. Była kobietą nie dość że piękną, to także wybitnie wykształconą i przejawiającą zdolności na wielu polach.

Wszystkie te zdolności z kolei pomagały jej się mierzyć nie tyle z jednym czy dwoma tragicznymi zdarzeniami, które ją spotkały, ale z całym ich szeregiem.

Kleopatrę bowiem można postrzegać nie tylko jako kobietę przynoszącą tragedię losom uwodzonych przez nią mężczyzn, ale także kobietę, której los jest równie smutny, tragiczny i przepełniony przemocą, jak losy jej kochanków.

1. Imię Kleopatry ma pochodzenie greckie. Oznacza „tą, która pochodzi od wspaniałego ojca”.

2. Miała ona o sobie wysokie mniemanie, uznając siebie za inkarnację egipskiej bogini Izydy.

3. Kleopatra jako dziecko rzadko wychodziła na zewnątrz. Jedną z okazji do opuszczeni domu stanowiły dla niej uroczystości religijne.

4. Kleopatra była ulubienicą ojca, który chciał, by to właśnie ona objęła po nim tron.

5. Kleopatrze w młodości towarzyszyło w zabawach i nauce nie tylko rodzeństwo, ale także dzieci, które chociaż z nią nie spokrewnione, zostały wyróżnione i otrzymały możliwość przebywania na dworze.

6. W pierwszej kolejności nauczyła się ona języka greckiego, dopiero potem egipskiego.

7. Oprócz języków i nauk ścisłych Kleopatra otrzymała także szeroką edukację w dziedzinach sztuki.

8. W obszernej bibliotece, do której miała dostęp znajdowały się jednak nie tylko podręczniki, ale także opowieści (w tym romanse), którymi mogła uprzyjemniać sobie wolny czas.

9. Zgodnie z tradycją poślubiła ona swojego brata i przez jakiś czas wspólnie z nim sprawowała rządy.

10. Spór o władzę, podsycany przez przeciwników Kleopatry, stał się przyczyną konfliktu królowej z jej bratem.

11. Została ona wygnana z Aleksandrii przez swojego własnego brata.

12. Konflikt rodzinny i towarzyszące mu dramatyczne wydarzenia przemieniły Kleopatrę w wojowniczkę – stała się ona przywódczynią armii palestyńskich najemców w walce o odzyskanie należnego jej tronu.

13. Jednym z bardziej wiarogodnych źródeł pozwalających określić wygląd Kleopatry są jej wizerunki na monetach.

14. Kleopatra miała ponoć ostre rysy twarzy zdradzające zdecydowanie, a włosy zaplatała w kok.

15. Pomimo zdolności przywódczych Kleopatra nie zyskała ostatecznie przychylności armii, którą dowodziła – walczący dla niej żołnierze, uważali ponoć za upokarzające, że rozkazy wydaje im kobieta.

16. Przyczyny słynnego romansu Kleopatry z Juliuszem Cezarem są dyskusyjne – mogła powodować nią miłość, ale także zimna kalkulacja powodowana chęcią politycznego sukcesu.

17. Jej rządy przypadły na okres, w którym w Egipcie panował znaczący kryzys polityczny i społeczny.

18. Musiała mierzyć się ona z klęską głodową, ponieważ na domiar złego, wraz z niesprzyjającymi jej panowaniu nastrojami społecznymi i politycznymi kapryśna okazała się także natura, zmuszając władze Egiptu do radzenia sobie z powodziami.

19. By uwieść Juliusza Cezara, Kleopatra zakradła się do jego pałacu.

20. Plotka głosi, że królowa dostała się do pałacu Juliusza Cezara zawinięta w dywan.

21. Gdy pomiędzy Kleopatrą a Juliuszem Cezarem zaczął się romans, cezar miał 52 lata, królowa natomiast 21.

22. Juliusz Cezar zlecił wzniesienie złotego posągu Kleopatry w świątyni Venus Genetrix. Była to świątynia bóstwa, które szczególnie związane było z jego rodem.

23. Kleopatra uwiodła z grona znaczących za jej życia osób nie tylko Juliusza Cezara, ale także Marka Antoniusza, wodza i polityka rzymskiego.

24. Kleopatra miała ponoć szczególny talent do prawienia komplementów, jak zauważył Plutarch z Cheronei w „Żywotach sławnych mężów”.

25. Przebywając z mężczyznami Kleopatra zdaniem jej biografów nie stroniła od uznawanych wówczas za typowo męskie aktywności. Królowa piła, polowała i chętnie uczyła się posługiwać bronią.

26. Najpopularniejszy z opisów śmierci królowej głosi, że została ona ukąszona przez kobrę, w skutek czego zmarła. Nie jest to jednak jedyna teoria na ten temat. Jedna z alternatywnych wersji głosi, że Kleopatra straciła życie w wyniku zastosowania toksycznej maści. Tak czy inaczej, powodem jej śmierci miało być samobójstwo.

27. Za powód samobójstwa Kleopatry przyjmuje się rozczarowanie królowej tym, że mimo nieustających wysiłków nie udało się jej zapewnić sobie jak i jej dzieciom niezależnej władzy.

28. Kleopatra przyćmiła sławą tak swojego ojca jak i matkę. Niewiele o nich wiadomo.

29. Zdaniem niektórych historyków (choćby Stacy Shiff) kładzenie nacisku na życie miłosne Kleopatry przysłania rzecz dużo ważniejszą – fakt, że była ona zdolną i dobrą władczynią dla swoich poddanych (jak głosi interpretacja Shiff) lub tyranką (zwolennicy takiej teorii także się wśród historyków znajdą. W każdym razie historia władania Kleopatry była i jest być może bardziej zajmująca niż jej uroda.

30. Po śmierci Kleopatry przez wiele miesięcy panowała powszechna żałoba.

31. Pomimo przekonania o pięknie Kleopatry z niektórych źródeł wyczytać można, że była ona w istocie brzydsza od żony Marka Antoniusza (Oktawii), którego uwiodła. Hipnotyzującą cechą królowej miała natomiast być nie uroda, a charyzmatyczność.

32. Kleopatra spędziła dwa lata w wilii Juliusza Cezara, będąc przez niego obsypywaną najróżniejszymi bogactwami.

33. Wpływ Kleopatry na Juliusza Cezara miał być tak silny, że jego bliscy obawiali się, czy pod wpływem swojej kochanki nie zacznie on podejmować znaczących dla Rzymu decyzji, pragnąc choćby znieść republikę.

34. Krytyk literacki H. Bloom określił Kleopatrę „pierwszą celebrytką świata”.

35. Popularnością cieszą się nie tylko fikcyjne opowieści o życiu królowej, ale także pisana na jej temat literatura popularnonaukowa – biografie Kleopatry nie raz figurowały na listach bestsellerów.

36. Marmurowe popiersia królowej, która można spotkać są najmniej wiarygodnym odzwierciedleniem jej urody – nie można być w zasadzie pewnym, czy to właśnie ją przedstawiają.

37. W momencie śmierci Kleopatra miała 39 lat.

38. Kiedy zorientowała się, że Egipt jest bliski utraty niezależności ukryła wiele ze swoich skarbów, by nie trafiły w ręce Rzymian.

39. Marka Antoniusza pochowano ponoć w grobie jego kochanki, Kleopatry. Nie wiadomo jednak gdzie znajduje się grób tej sławnej pary.

40. By ustalić, gdzie pochowano Kleopatrę zorganizowano wykopaliska podwodne.

41. Ponoć sama Kleopatra poświęciła sporo czasu, by zaplanować miejsce własnego pochówku i upewnić się, że miejsce to jest wystarczająco dobrze ukryte. Uczyniła to, by być pewną, że nic nie zakłóci jej wiecznego spoczynku.

42. Całe życie Kleopatry można określić życiem w „cieniu Rzymu”, w ciągłym strachu przed tym, że jej dziedzictwo zostanie zagrabione przez rządnych łupów i władzy rzymian.

43. W starożytnych źródłach można znaleźć informację, że Kleopatra miała lekko rudawe włosy.

44. Kleopatra, będąc osobą ceniącą wiedzę strasznie przeżyła zniszczenie Biblioteki Aleksandryjskiej.

45. Zorganizowała ona dla Juliusza Cezara wyprawę po Egipcie, podczas której zaprezentowała mu to, co dla krajobrazu Egiptu było wówczas najcenniejsze (m. in. Giza, piramidy, sfinks).

46. To właśnie podczas wyprawy po Egipcie z Juliuszem Cezarem Kleopatra zaszła z nim w ciążę.

47. Kleopatra należała do dynastii Ptolemeuszów.

48. Oprócz przydomka wynikającego z jej imienia („miłująca ojca”) określano ją także jako „boginię miłującą ojczyznę”.

49. Marek Antoniusz ponoć początkowo nie był do Kleopatry nastawiony przychylnie. Traktował ją jako podwładną, a nie sojuszniczkę. Królowej szybko udało się jednak uwieść i tego mężczyznę.

50. Jednym z bardziej znaczących filmów fabularnych na jej temat jest produkcja „Kleopatra” wyreżyserowana przez Josepha Mankiewicza. Zagrali w niej Liz Tylor i Richard Burton.

51. Kleopatra miała czworo rodzeństwa.

52. Kiedy Kleopatra poślubiła brata Ptolemeusza XII miał on 10 lat.

53. Eskalujące konflikt pomiędzy Kleopatrą a jej bratem stronnictwo stworzone zostało przez Potheinosa (nauczyciela), Theodetesa (retora) oraz Achillasa (dowódcy wojsk egipskich).

54. Początkowo bunt ten przybrał stosunkowo niewielką formę, z czasem jednak stał się przyczyną wojny aleksandryjskiej.

55. Sam Oktawian August miał przyznać, że Kleopatra manipuluje mężczyznami, których poznaje.

56. W pracach na temat Kleopatry bardziej negatywnie ocenie się jej związek z Antoniuszem, niż ten z Juliuszem Cezarem. Ponoć podczas tej relacji zdolności Kleopatry do manipulowania ludźmi prawdziwie dały o sobie znać. Sama królowa była już starsza i używała swojego talentu bardziej świadomie.

57. O Kleopatrze pisał Szekspir, tworząc pracę „Antoniusz i Kleopatra”.

58. Kleopatra skonfliktowana była nie tylko ze swoim bratem, ale także z siostrą, Arsinoe. Żywiły one do siebie wzajemnie nienawiść i walczyły o władzę.

59. Spory Kleopatry z jej rodzeństwem były krwawe, warto jednak wspomnieć, że tego rodzaju brutalne rozstrzyganie konfliktów w czasach życie królowej nie było niczym odbiegającym od normy. Inni podejmowali podobne działania.

60. Kleopatra uwielbiała bogactwo – co raczej nie dziwi – pewne ze swoich bogactw ceniła jednak szczególnie, żywiąc wyjątkowo silne upodobanie do szmaragdów.

61. Horacy, rzymski poeta, uważał, że Kleopatra miała problemy z pijaństwem.

62. W pracach poświęconych Kleopatrze rzymianie generalnie nie wypowiadali się o Kleopatrze przychylnie. Nazywali ją nie tylko pijaczką, ale i kobietą nazbyt pożądliwą, czy czarownicą.

63. Rok, w którym Kleopatra wstąpiła na tron (51 p. n.e) był także rokiem, w którym Juliusz Cezar prowadził powstanie w Galii.

64. W momencie objęcia władzy Kleopatra miała 18 lat.

65. Ojciec Kleopatry rządził Egiptem nieudolnie i pozostawił jej wiele problemów do rozstrzygnięcia, z którymi Kleopatra musiała sobie radzić, kiedy już objęła władzę.

66. Kleopatra ceniła ponoć siłę ducha nie tylko w sobie, ale także w innych, gardząc w duchu tymi, którzy pocieszali ją lub okazywali jej litość.

67. Była jedną z niewielu doskonale wykształconych kobiet w Egipcie tamtych czasów.

68. Imię Kleopatra nosiło kilka innych egipskich królowych, jednak tak trwale w historii zapisała się tylko jedna z nich.

69. Dokładna data urodzin Kleopatry nie jest znana. Ze źródeł historycznych pozyskano informacje o wieku i dacie jej śmierci i tak też szacunkowo datę urodzin królowej.

70. W dzieciństwie Kleopatra miała w swoim domu dostęp do zoo z kolekcją zwierząt.

71. Kleopatrę jako dziecko uczył nie jeden nauczyciel, a cała kadra, wyspecjalizowana w różnych dziedzinach wiedzy.

72. Poza językiem egipskim i greckim królowa znała także język macedoński, etiopski, hebrajski i arabski.

73. Kleopatrze poza filmami i tekstami literackimi dedykowano także opery i balety.

74. Starożytni kronikarze częściej opisywali cechy osobowości Kleopatry, niż jej urodę.

75. Ziemie, na których mieszkała Kleopatra i jej przodkowie w wyniku m. in. trzęsień ziemi i wahań poziomu morza zostały zatopione.

76. Pierwszym z wykopalisk podwodnych w celu odnalezienia grobu jak i chociaż części dobytku królowej podjął się w 1992 r. Franck Goddio.

77. W wyniku prac tego badacza udało się sporządzić plan części ziem zatopionej Aleksandrii.

78. Kleopatra miała szczególnie dbać o egipskie winnice, których sława była wielka za czasów jej władania.

79. W starożytnych źródłach nie można trafić na żadne wskazówki co do dokładnego miejsca pochówku tej władczyni.

80. Kleopatra, mimo że władała Egiptem, była nie Egipcjanką, a Greczynką.

81. Dynastia, do której należała władała Egiptem przez blisko 300 lat.

82. Do zdobycia władzy przez dynastię, z której wywodziła się Kleopatra przyczynił się Aleksander Wielki.

83. Nie tylko rodzina Kleopatry, ale i większość członków jej dynastii miała ze sobą nawzajem dość krwawe, pełne niezgody i walki o tron relacje.

84. Dynastia ta upowszechniła w Egipcie kazirodztwo i bratobójstwo.

85. Aleksandria była dziełem jej dynastii.

86. Kleopatra pragnęła zostać pochowaną u boku Marka Antoniusza, by odtworzyć mit o Izydzie i Ozyrysie.

87. Bóg ten miał ofiarować jej pośmiertną nieśmiertelność i zapewnić nieprzerwane niczym, wieczne życie przy jej wybrańcu.

88. Śmierć Kleopatry była nie tylko samobójstwem, ale i obrzędem rytualnym.

89. Kleopatra była ostatnim faraonem Egiptu.

90. Akt samobójczy Kleopatry przedstawił na obrazie „Samobójstwo Kleopatry” Guido Cagnacci.

91. Jednym z niewielu, jeśli nie jedynym mężczyzną, który oparł się wdziękom Kleopatry był Oktawian August.

92. Kleopatra urodziła Juliuszowi Cezarowi jedno dziecko, syna.

93. Zdaniem przeciwników Kleopatry miała ona wpływać na swoich kochanków także intelektualnie, sprawiając, że stawali się mężczyznami bardziej oczytanymi i wrażliwymi, przez co zatracali pewnego rodzaju surowość obyczajów, która była charakterystyczna dla obywateli Rzymu.

94. Pomimo, że Kleopatra była Greczynką, to nie żywiła ona niechęci do egipskiej kultury. Przeciwnie, chętnie się do egipskich obyczajów odwoływała.

95. Kleopatrę kształcono w sztuce retoryki, co pewnie nie pozostało bez wpływu na jej podboje miłosne.

96. Jednym z większych atutów Kleopatry był ponoć nie wygląd, a aksamitny głos.

97. Była pierwszą z dynastii Ptolemeuszów, która chętnie nauczyła się języka egipskiego.

98. Kleopatra śmiało wydawała swoje bogactwa na rozbudowę miejsc, w których mieszkała, finansując budowy świątyń czy obronnych murów.

99. Jej poczucie smaku miało odrzucać od niej większość Rzymian, którzy cenili raczej prostotę, tak w architekturze jak i w innych dziedzinach sztuki.

100. Kleopatra angażowała się ponoć z równą ochotą zarazem w obmyślanie pełnych rozmachu strategii walk oraz rządzenia, jak i w drobne spory mieszkańców podległych jej ziem.