96 Interesujących Ciekawostek o Fryderyku Chopinie

Jest jednym z najsłynniejszych naszych kompozytorów narodowych. Jego twórczość i twórczość Stanisława Moniuszki stanowi podstawę programową nauczania przyszłych muzyków. Kochają Go Polacy, kłócą się z nami o Niego Francuzi, ubóstwiają Japończycy. Jego muzyka znana jest na wszystkich kontynentach.

1. Rodzicami Fryderyka Chopina byli Polka Justyna z Krzyżanowskich i Francuz Mikołaj Chopin, jak zapisano z kolei Jego nazwisko w akcie urodzenia słynnego syna „Choppen”.

2. Fryderyk Chopin sam uważał się przede wszystkim za Polaka i dość słabo mówił po francusku.

3. Ojciec Fryderyka, co pewnie nie będzie dużym zaskoczeniem, był nauczycielem języka francuskiego.

4. Mikołaj Chopin najpierw pracował jako guwerner w Szafarni, gdzie urodził się Fryderyk, a następnie w Liceum Warszawskim.

5. Podawane są dwie daty urodzin Fryderyka Chopina: 1 marca i 22 lutego 1810 roku. W tamtych czasach akty urodzenia znajdowały się jedynie w księgach parafialnych, a do czynności urzędniczych nie przywiązywano aż tak dużej wagi, przy tym po prostu zdarzały się błędy.

6. Sam Fryderyk Chopin i Jego rodzina podtrzymywali wersję, że tą właściwą datą jest 1 marca, choć w akcie urodzenia kompozytora widnieje data 22 lutego.

7. O Chopinie mówiono nie raz „poeta fortepianu”. Był wybitnie utalentowanym pianistą i kompozytorem. Do dziś jest najsłynniejszym kompozytorem w historii muzyki polskiej. W swoich czasach nie miał sobie równych w grze na fortepianie. Jest też uznawany za czołowego przedstawiciela romantyzmu w muzyce.

8. Fryderyk Chopin został ochrzczony 23 kwietnia 1810 roku w kościele pw. św. Rocha i Jana Chrzciciela w Brochowie.

9. Rodzicami Chrzestnymi Fryderyka zostali Franciszek Grembecki ze wsi Ciepliny wraz z panną Anną Skarbkówną, hrabianką z Żelazowej Woli. hrabia Fryderyk Florian Skarbek oraz jego rok młodsza siostra Anna Emilia byli zwyczajowo przez Chopinów uważani za chrzestnych Frycka.

10. Otrzymał On na chrzcie dwa imiona Fryderyk Franciszek. Najprawdopodobniej pierwsze na cześć ojca chrzestnego i drugie po dziadku François.

11. Legenda głosi, że gdy Fryderyk przychodził na świat, Jego ojciec grał akurat w pobliżu na skrzypcach.

12. Owa gra na skrzypcach miała mieć miejsce w jednej z oficyn Skarbka, zajmowanej przez rodzinę Chopinów.

13. W kilka miesięcy po urodzinach syna, bo już na przełomie września i października 1810 roku, Państwo Chopinowie przenieśli się do Warszawy.

14. Fryderyk Chopin miał 3 siostry: najstarszą z rodzeństwa, starszą także od Niego samego Ludwikę, o rok od Niego młodszą Izabellę, która urodziła się już w Warszawie i najmłodszą Emilię, która bardzo młodo zmarła.

15. Wkrótce po urodzeniu się Izabelli Chopinowie przeprowadzili się z kamienicy, dziś już nieistniejącej, na Krakowskim Przedmieściu do służbowego mieszkania w Pałacu Saskim.

16. W Pałacu Saskim mieściło się w tamtym czasie Liceum Warszawskie, w którym posadę nauczyciela języka francuskiego otrzymał ojciec kompozytora.

17. Na decyzję Chopinów o przeniesieniu się do Stolicy wpływ mieć mogło kilka kwestii z sobą się zbiegających. Sytuacja finansowa Skarbków uległa pogorszeniu, Kasper rozsławiał się jako hulaka, który w końcu takim trybem życia doprowadził do swojego rozwodu z żoną Ludwiką, po czym to uciekł z Księstwa Warszawskiego do Wielkiego Księstwa Poznańskiego, dodatkowo dzieciom Ich nie był już potrzebny guwerner i Jego opieka.

18. Mikołaj Chopin warszawską przeprowadzkę projektował już wcześniej i najprawdopodobniej rozważał realizację Jej jeszcze przed pojawieniem się Fryderyka na świecie.

19. Mimo przeprowadzki Chopinowie nie zerwali kontaktów ze Skarbkami. Fryderyk Chopin bawił u Nich niejednokrotnie podczas wakacyjnych wyjazdów.

20. Pierwszym wydawcą pierwszych polonezów Chopina był młody Fryderyk Florian Skarbek.

21. Pierwszą nauczycielką gry na fortepianie była dla małego Frycka, jak był nazywany w domu Chopin, Jego matka Tekla Justyna z Krzyżanowskich Chopinowa.

22. Kiedy nasz słynny kompozytor rozpoczął naukę gry na fortepianie miał zaledwie niespełna 5 lat.

23. Od 1816 roku edukacją artystyczną Fryderyka w zakresie gry zajął się Wojciech Żywny.

24. Fryderyk był zdolnym i pojętnym uczniem, Żywny natomiast okazał się nie być zbyt wybitnym muzykiem, uczył więc Fryderyka przede wszystkim techniki palcowania i tradycyjnego ułożenia ręki.

25. Pod Jego kierunkiem młody Chopin poznawał przede wszystkim dzieła muzyki barokowej i klasycznej oraz zgłębiał objaśnienia budowy utworów fortepianowych Johanna Sebastiana Bacha, Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta i w mniejszym stopniu Johanna Nepomuka Hummla.

26. Jako kolejny nauczał Fryderyka Wacław Wilhelm Würfel, który był pianistą narodowości czeskiej podobnie z resztą jak Żywny.

27. Po latach nauki u Żywnego Fryderykowi pozostało zamiłowanie do dawnych kompozytorów.

28. Kilka pierwszych, drobnych kompozycji Fryderyk Chopin stworzył przed ukończeniem 7 lat. Były to polonezy, które w tamtym okresie cieszyły się ogromną popularnością, podobnie jak opera w stylu włoskim. Razem z wychowaniem muzycznym odbieranym od Żywnego tworzyły One muzyczną atmosferę, w której wzrastał przyszły wirtuoz i geniusz muzyczny.

29. Pierwsze utwory pomagali Chopinowi zapisywać Jego ojciec i nauczyciel Wojciech Żywny.

30. W tym samym czasie, kiedy Fryderyk zaczął pobierać lekcje u Wojciecha Żywnego, Liceum Warszawskie zmieniło swoją siedzibę. Instytucja została przeniesiona z Pałacu Saskiego do Pałacu Kazimierzowskiego na Krakowskim Przedmieściu.

31. Dla Chopinów oznaczało to kolejną przeprowadzkę. W 1817 roku zajęli mieszkanie w prawej oficynie Pałacu Kazimierzowskiego (tzw. gmachu porektorskim), na drugim piętrze, w jego środkowej części. Tym samym stając się sąsiadami Lindego, Brodzińskiego i Kolberga z synami.

32. Za sprawą Żywnego spisującego wedle wskazówek młodego Chopina kilka arkuszy z kompozycjami wariacji i tańców, a następnie pokazującego Je po innych domach Fryderyk stał się znany w Warszawie i zyskał najaktywniejszego protektora w osobie przebywającego akurat w kraju hrabiego Skarbka.

33. Ta popularność młodego, utalentowanego pianistycznie chłopca tak bardzo rozkwitła, że sam najwyższy przedstawiciel władz carskich w Księstwie Warszawskim Wielki Książe Konstanty zapragnął go zobaczyć i wysłuchać Jego gry. Młody Fryderyk w związku z tym dał koncert w Pałacu Bruhla.

34. Podczas tego koncertu młody pianista zagrał m.in. nieznany marsz, który musiał zagrać ponownie na wyraźne życzenie gospodarza. Książe Konstanty upodobał sobie od tamtej pory ten utwór i wielokrotnie kazał Go potem grać podczas różnych uroczystości i parad wojskowych zaaranżowany na orkiestrę wojskową. Marsz Wojskowy ukazał się też drukiem, ale Jego pierwodruk zaginął. Nie został On opatrzony nazwiskiem Fryderyka Chopina. Utwór drukowany był jako bezimienny, anonimowy.

35. Pierwszym utworem chopinowskim, jaki został wydany drukiem jest polonez w tonacji g-moll. Ukazał się On pod tytułem Polonoise pour le Piano-Forte Dédiée à Son Excellence Mademoiselle la Comtesse Victoire Skarbek faite par Frédéric Chopin Musicien âgé de huit ans. Druk tego utworu przypada na rok 1817, wydał Go, najprawdopodobniej osobiście pokrywając koszty, w parafialnym zakładzie typograficznym kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście w Warszawie właśnie hrabia Fryderyk Florian Skarbek (utwór dedykowany był Jego siostrze).

36. Pierwszą wzmianką o Fryderyku Chopinie, w dodatku opisującą Go jako „prawdziwego geniusza muzycznego”, jest ta ze stycznia 1822 roku. Pojawia się Ona w tomie X „Pamiętnika Warszawskiego” i zawiera m. in. Słowa: -„Nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki najtrudniejsze na fortepianie, ale nadto jest już kompozytorem kilku tańców i wariacji, nad którymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają, a nade wszystko zważając na wiek dziecinny autora. Gdyby młodzieniec ten urodził się w Niemczech lub we Francji, ściągnąłby już zapewne uwagę na siebie wszystkich społeczeństw; niechże wzmianka niniejsza służy za wskazówkę, że i na naszej ziemi powstają geniusze, tylko że brak głośnych wiadomości ukrywa je przed publicznością.”.

37. Do 8 roku życia Fryderyka Jego talent znany był przyjaciołom domu, a tym samym kręgom akademickim, z którymi rodzina Chopinów utrzymywała zażyłe kontakty, jednak nie promieniował na zewnątrz towarzyskiego grona. Zmieniła to pierwsza recenzja koncertu.

38. Ośmioletni Fryderyk miał również szansę zagrania w końcu swojego pierwszego koncertu publicznego. Miał On miejsce w salonie Olimpii Grabowskiej w pałacu Radziwiłłów 24 lutego 1818 roku, a pretekstem dla tego wydarzenia było danie występu artystycznego na rzecz Towarzystwa Dobroczynności przygotowała Je zaś ordynatowa Zamoyska.

39. W 1825 roku przyjechał do Warszawy na obrady sejmu Car Aleksander I. Specjalnie dla Niego w kościele ewangelickim św. Trójcy odbył się koncert. Podczas tego wydarzenia Fryderyk Chopin zagrał na nowym instrumencie eolomelodikonie, który niedawno został wynaleziony. W dowód uznania dla młodego muzyka Aleksander I podarował Fryderykowi drogocenny pierścień wysadzany brylantem.

40. Przebywając w latach 1824 i 1825 na wakacjach w majątku Juliusza Dziewanowskiego w Szafarni Fryderyk Chopin wysyłał do rodziców poświęcone rozsławianiu sielankowych szafarnianych wakacji listy, które nazwał „Kurierami Szafarskimi”, były One parodią „Kuriera Warszawskiego”.

41. Fryderyk był niebywale zdolny, ale jak każdemu młodemu chłopakowi zdarzało Mu się także rozrabiać. Podobno w trakcie lekcji niejednokrotnie oprócz notowania zagadnień związanych z tematem, rysował swoich nauczycieli. Ponieważ uczeń był utalentowany wszechstronnie, gdy raz został przyłapany na tej czynności przez jednego z pedagogów, nauczyciel zamiast zganić Go za zajmowanie się innymi rzeczami niż lekcja pochwalił Jego umiejętności plastyczne.

42. Zdaniem Balzaca Chopin był obdarzony zastraszająco prawdziwym darem naśladownictwa, umiał naśladować podobno każdego, kogo tylko zapragnął.

43. Biografowie Chopina, a wśród Nich Jeżewska, Iwaszkiewicz, Willemetz dowodzą, że Chopin, to „geniusz uniwersalny”. O tym, że miał talent muzyczny wiemy wszyscy, Jego talent literacki potwierdzają listy i pisane razem z młodszą siostrą Emilią, tworzone bardziej dla zabawy, niż z innego powodu, komedie i wiersze, oprócz tego kompozytor miał talenty plastyczny i aktorski.

44. W roku 1826 Fryderyk Chopin ukończył Liceum Warszawskie, gdzie kształcił się przez okres od 1823 roku i wstąpił do warszawskiej Szkoły Głównej Muzyki stanowiącej część Konserwatorium, związanego z Uniwersytetem Warszawskim.

45. Nauka Fryderyka w Szkole Głównej Muzyki trwała do 1829 roku. Kształcił się w klasie Józefa Elsnera w zakresie kontrapunktu i harmonii.

46. Z uwagi na nieprzeciętny charakter i sposób gry Chopin został podczas studiów zwolniony z przedmiotu gry na instrumencie.

47. W tym okresie nauki Fryderyka najbardziej fascynowała muzyka ludowa. W Jego twórczości pojawiają się w tym czasie: Sonata c-moll op. 4, Wariacje B-dur na temat Là ci darem la mano z Don Juana W.A. Mozarta op. 2 na fortepian i orkiestrę, Trio g-moll op. 8 i pierwsze Mazurki (op. 6, 7) oraz oparte na motywach ludowych Rondo c-moll op. 1 i Rondo à la Krakowiak F-dur op. 14.

48. „Trzecioletni Szopen Fryderyk – szczególna zdatność, geniusz muzyczny” – to słowa Józefa Elsnera z raportu po trzech latach nauki Fryderyka.

49. Pierwszą zagraniczną podróżą Chopina był wyjazd do Berlina z 1826 roku. Wakacje tego roku natomiast spędził w Bad Reinertz.

50. W latach 1827 i 1829 Fryderyk na zaproszenie księcia Antoniego Radziwiłła spędzał wakacje na Jego dworze w Antoninie. Poza tym w tym czasie odwiedzał też przyjaciół zamieszkujących odległe części kraju.

51. Pierwszym obiektem miłosnych westchnień Chopina była w latach 1829-1831 śpiewaczka – panna Konstancja Gładkowska, nazywana przez Fryderyka w listach do przyjaciela Tytusa Wojciechowskiego „ideałem”.

52. Uczucie to musiało Mu wyraźnie służyć także w zakresie natchnienia, gdyż jest to okres pełen również sukcesów artystycznych. Komponuje wtedy Koncerty fortepianowe f-moll op. 21 i e-moll op. 11.

53. Zaraz po ukończeniu studiów w lipcu 1829 roku z gronem przyjaciół odbywa Chopin podróż do Wiednia. Szybko wchodzi w środowisko muzyczne m. in. Dzięki Würflowi. Występuje dwukrotnie w Theater am Kärntnertor grając Wariacje B-dur za pierwszym, a oprócz Wariacji także Rondo à la Krakowiak za drugim razem.

54. We Wiedniu przez publiczność Chopin zostaje odebrany entuzjastycznie i z owacjami jak zwykle, krytyka natomiast ma co prawda niejakie zastrzeżenia – krytycy zarzucają pianiście zbyt małą siłę dźwięku, ale kompozycje uznają za nowatorskie i doceniają.

55. Dobre przyjęcie, z jakim spotkały się utwory utorowało drogę w kontaktach wydawniczych. W 1830 roku, w kwietniu ukazują się drukiem w oficynie Tobiasa Haslingera w Austrii grane tu wcześniej przez kompozytora Wariacje op. 2. Jest to pierwsze zagraniczne wydanie utworu chopinowskiego.

56. Wakacje 1830 roku są ostatnimi w życiu Chopina, które kompozytor spędzi na ziemi ojczystej. W lipcu wyprawia się do swego przyjaciela Tytusa Wojciechowskiego do Poturzyna na ziemi chełmskiej i spędza tam tydzień. Bardzo prawdopodobne, że zabrał w darze dla gospodarza pierwodruk dedykowanych Mu Wariacji B-dur napisanych na mozartowski temat z Don Giovanniego „La ci darem la mano”. Podczas tych wakacji był także dwukrotnie w położonej nieopodal Starej Wsi, gdzie zasiadał do fortepianu marki Pleyel.

57. 2 listopada 1830 roku rozpoczyna się emigracyjna tułaczka Fryderyka Chopina. Tego dnia udaje się w podróż do Kalisza, który znajdował się w okresie rozbiorowym bardzo blisko granicy pomiędzy zaborami rosyjskim i pruskim.

58. Podczas tego wyjazdu przy rogatkach Wolskich żegnają Go przyjaciele i koledzy z klasy kompozycji warszawskiego konserwatorium, odśpiewujący Mu z akompaniamentem gitary kantatę „Zrodzony w polskiej krainie”, do której słowa napisał Adam Dmuszewski na melodię skomponowaną przez Józefa Elsnera.

59. Emigracja oznaczała rozłąkę i pożegnanie z ukochaną Konstancją Gładkowską. Przy tym pożegnaniu Fryderyk podarował Jej pierścień, który przechowywała aż do śmierci.

60. Do Kalisza Chopin dotarł dzień później 3 listopada. Tu też spotkał się z Tytusem Wojciechowskim, który dojechał do Niego, obaj w Kaliszu spędzają 3 dni będące dla Fryderyka ostatnimi dniami w Ojczyźnie.

61. 5 listopada 1830 roku Chopin wyrusza w dalszą drogę już na zawsze opuszczając Polskę, wyjeżdża z Kalisza i przez Wrocław dociera do Drezna, skąd dalej podróżuje do Paryża przez m. in. Monachium i Wiedeń.

62. W Wiedniu płacze słuchając cavatiny Rossiniego, którą niegdyś śpiewała Konstancja Gładkowska.

63. W trakcie drogi Chopin prowadzi „Dziennik stuttgarcki”. Dzieło to przedstawia stan Jego ducha podczas pobytu w Stuttgarcie. Pisał Go ogarnięty rozpaczą na wieść o upadku powstania listopadowego. Przyjmuje się, że to właśnie wtedy powstały pierwsze szkice do Etiudy „Rewolucyjnej”. Od tego czasu dramatyzm zaczyna wypełniać utwory chopinowskie i w Nich powoli, ale coraz znaczniej dominować.

64. Pierwszy z paryskich koncertów Chopina został zorganizowany przez Friedricha Kalkbrennera 25 lutego 1832 roku, repertuar tego 1 z 19 koncertów publicznych podczas 18 lat pobytu Fryderyka w Paryżu stanowiły Koncert e-moll i Wariacje B-dur.

65. Jednym z gości tego pierwszego z paryskich koncertów był Franciszek Liszt. Grający Chopin i Jego kompozycje skradły również serce Liszta, nie tylko serca pozostałych słuchaczy.

66. Już w dzień po owym koncercie wydawcy zasypali Fryderyka propozycjami współpracy. Od tego momentu Chopin był nie tylko uważany za wirtuoza, ale stał się także kompozytorem komponującym utwory błyskawicznie podbijające salony Paryża i będące pewnym kanonem mody muzycznej.

67. Fryderyk szybko nawiązał wiele przyjaźni. Liszt, Vincenzo Bellini, Hector Berlioz to tylko niektóre nazwiska z grona Jego najbliższych przyjaciół z branży. Poza tym zapraszano Go nawet na sam dwór na koncerty i prywatne występy nie tylko w charakterze wykonawcy, ale jako gościa.

68. Wskutek takiego obrotu rzeczy prędko małe mieszkanie przy Boulevard Poissonnière, które zamieszkiwał od 5 października 1831 roku, zamienił na nowe lokum w Chaussée d’Antin, modnej dzielnicy Paryża.

69. Przyjaciele kompozytora w uznaniu dla boskich dźwięków, jakie kładł na pięciolinii i potrafił wydobywać z instrumentu Jego mieszkanie obwołali mianem Olimpu.

70. Trudna sytuacja finansowa zmusza w końcu Fryderyka do dawania coraz większej ilości lekcji gry na fortepianie. Te lekcje słynęły z ogromnych wymagań nauczyciela i Jego nerwowości.

71. Chopin w gronie swych uczniów miał m. in. księżniczkę de Noailles, księżnę de Chimay i de Beauvau, baronową Rothschild, hrabinę Peruzzi i Potocką, jak również wielkie talenty tj. Karolina Hartmann, Karol Filtsch i wierny przyjaciel Chopina Adolf Gutmann.

72. Lata 1835-1846 to czas, w którym Chopin odsuwa się od roli wirtuoza pianistyki, poświęcając znacznie więcej czasu komponowaniu. Przy tym nawiązuje i podtrzymuje ożywione kontakty z przedstawicielami polskiej emigracji i zaczyna żyć Jej życiem. Teraz skupia się też na budowaniu ścisłych relacji z głównymi intelektualistami polskimi Adamem Mickiewiczem, Julianem Ursynem Niemcewiczem, Cyprianem Kamilem Norwidem.

73. Chopin na prośbę Józefa Bema wspiera finansowo w tym okresie powstanie Towarzystwa Politechnicznego Polskiego w Paryżu.

74. W 1836 roku Fryderyk zaręczył się ze swoją kolejną ukochaną, utalentowaną muzycznie i plastycznie Marią Wodzińską, przez której matkę był nawet od tej pory nazywany „Jej dzieckiem”.

75. Maria Wodzińska darowuje Fryderykowi kilka swoich kompozycji, a On odwzajemnia się posyłając Jej Walca As-dur i niektóre ze słynnych Pieśni. Niestety mimo pozornej sielanki i jak by się mogło wydawać świetlanych perspektyw dla związku rozpada się On, gdyż rodzina Marii sprzeciwia się ostatecznie faktowi Jej relacji z tak chorowitym człowiekiem i temu by Go poślubiła, zaręczyny zostają więc zerwane.

76. W tym samym roku, kiedy Fryderyk zaręczył się z Marią, rozwinęła się u Niego gruźlica.

77. W rok później Fryderyk pozna zachwyconą Nim powieściopisarkę George Sand. Z tą dominującą nad Nim, o 6 lat starszą kobietą, dopiero co rozwiedzioną i próbującą zapanować nad relacjami ze swoimi dziećmi, które kompozytora z Polski z początku oboje nie akceptują, a potem polaryzują się w uczuciach do Niego w ten sposób, że córka zaczyna rywalizować z matką o względy Fryderyka, a syn tym mocniej Go nienawidzi, stworzy nerwowy i chaotyczny, ale i płodny dla Niego muzycznie związek (to w posiadłości George Sand powstanie wiele znaczących utworów).

78. W liście do matki Chopina George Sand nazywa siebie „drugą matką Chopina”, a w swoich dziennikach pisała o 9 latach przyjaźni z Chopinem, że podczas Nich żyła, jak w klasztornym celibacie.

79. Fryderyk razem z George i Jej dziećmi wyjeżdża w pewnym momencie do Valldemossy na Majorce. Wyjazd podyktowany był przede wszystkim ucieczką przed zazdrosnym, byłym kochankiem George. Drugim z powodów miało być leczenie dzieci George, które tam miały się także uczyć (Jej syn Maurycy cierpiał na reumatyzm).

80. Wyjazd na Majorkę wprawdzie nie był bezowocny artystycznie, ale pod innymi względy do udanych nie mógł zostać raczej zaliczony. W Hiszpanii trwała akurat wojna, rozszalała się okropna pogoda, przy tym choroba Fryderyka wzmagała się, podobnie jak gniew Maurycego wobec Fryderyka, który w Jego pojęciu odbierał Mu matkę i w swej twórczości był doskonały w przeciwieństwie do prób Maurycego jakie ten podejmował na malarskiej niwie.

81. Podczas tego wyjazdu George i Fryderyk zamieszkali w dawnym klasztorze. Powstały w Nim Preludia op. 28 i Preludium Des-dur (to ostatnie zostało przez Sand uznane za „straszne”; kojarzyła Je bowiem z wieczorem, którego to podczas spaceru spotkała Ich straszliwa burza, czego następstwem było to, iż po powrocie do domu Fryderyk straszliwie kaszląc, pluł krwią). Kiedy tylko Jego stan uległ poprawie zdecydowali się na powrót do Francji.

82. Po powrocie do Francji Fryderyk przeżywa zdrowotnie bardzo trudny okres, ciężko choruje, zaostrzenie trwa czas pewien, kaszel nie odpuszcza, a Fryderyk intensywnie pluje krwią. Jego stan poprawia nieco pobyt w posiadłości Nohant należącej do George Sand. Poprawa zdrowia Fryderyka daje okres spokoju Ich związkowi. Jest to niestety jednak cisza przed wielką burzą, która ten związek definitywnie zakończy.

83. Do rozpadu relacji pomiędzy Fryderykiem a George przyczyniają się dwa fakty. Po pierwsze George Sand pisze i wydaje budzącą kontrowersje książkę „Lukrecja Floriani”. Zdaniem Liszta George ośmiesza na Jej kartach Chopina i choć Fryderyk tę obrazę zdawał się zignorować, to owe dziełko wznieciło falę oburzenia w rodzinie kompozytora w Warszawie. Biografowie Fryderyka Chopina podważają tłumaczenia George, która usiłowała wówczas dowodzić, że nie pisała w Niej wcale o Fryderyku. Drugą z przyczyn Ich rozstania było to, że Fryderyk w konflikcie zaistniałym pomiędzy pisarką a Jej córką Solange bierze stronę Jej córki. Solange związała się i pobrała wbrew woli matki ze znanym rzeźbiarzem Auguste Clésingerem. George Sand w obliczu takiego obrotu spraw wpadając w szał zerwała z Fryderykiem.

84. Czas poprzedzający rozpad związku z George, samo rozstanie i choroba, która ciągle się pogłębiała, miały niebagatelny wpływ na życie towarzyskie, ale i na twórczość kompozytora. Fryderyk komponuje w tym okresie najpiękniejsze ze swoich nokturnów i mazurków.

85. Zakończenie związku z George powoduje u Fryderyka stan głębokiego przygnębienia, z którego nie może wyjść. Prawdopodobnie ta sytuacja przyśpieszy także Jego śmierć. Od czasu wyjazdu z Nohant komponuje już tylko kilka miniatur, żadnego jednak dużego utworu.

86. W 1848 roku w Paryżu wybucha rewolucja, a Fryderyk decyduje się na niezmiernie wyczerpującą dla Niego i Jego nadwątlonych chorobą sił podróż do Anglii i Szkocji.

87. Tam właśnie w sali Guildhall w Londynie odbywa się 16 listopada 1848 roku ostatni publiczny koncert „poety fortepianu”. Pobyt Fryderyka organizowała i sponsorowała Jego uczennica, Szkotka Jane Stirling, którą historia muzyki określa mianem „wdowy po Chopinie”. Obdarzała Go płomiennym uczuciem, proponowała nawet małżeństwo, Fryderyk jednakże odmówił, gdyż nie czuł wzajemności miłosnej, a przy tym czuł się już na tyle chory, że nie był gotów na takie decyzje w obecnym stanie, przy tym z listów kompozytora możemy się dowiedzieć, że Jane swoimi opiekuńczością i czułością działała Mu na nerwy.

88. 3 września 1848 roku Chopin traci człowieka, który jak nikt znał Jego organizm i umiał zapanować nad Jego chorobą. Umiera wtedy homeopata Jean-Jacques Molin leczący Fryderyka. Kolejni doktorzy, których los stawia na drodze słabnącego Fryderyka zgadzają się w zaleceniach dobrego klimatu, spokoju i odpoczynku. Oni także działają na nerwy Chopinowi, który stwierdza, że „odpoczynek znajdzie „pewnego dnia i bez ich pomocy”. Zalecali Oni przy tym Fryderykowi zachowywanie diety zastępującej tak lubianą przez Niego kawę piciem kakao, co dodatkowo doprowadzało Go do większej nerwowości, gdyż ciągle czuł się ospały i otępiały.

89. Fryderyk nie tracił mimo wszystko nadziei na poprawę swojego stanu zdrowia, pisywał wówczas często z Solange Clésinger. W jednym z listów stwierdzał: -„ […] mam nadzieję, że słońce wiosenne będzie moim najlepszym lekarzem. Trzeba dodać: wiosenne, bo w operze przygotowują słońce do Proroka, które jak się zdaje, będzie piękniejsze niż wszystkie słońca tropikalne. Słońce to tylko wschodzi i świeci krótko, ale jest tak silne, że pogrąża w cieniu wszystko z wyjątkiem muzyki. Składają się na nie snopy światła elektrycznego. Byłem zbyt chory, aby udać się na próbę przedwczoraj, lecz liczę na premierę, która ma się odbyć w przyszły poniedziałek.”.

90. We Francji nadal nie jest spokojnie, część z uczniów Fryderyka wyjeżdża, Jego zdrowie też nie pozwala się nadwyrężać, a co za tym idzie nauczyciel ogranicza ilość dawanych lekcji do najbardziej zaawansowanych uczniów, do tego wyróżnionego grona należą m. in. Catherine Soutzo, Maria Kalergis, Delfina Potocka, Charlotte de Rothschild oraz (od marca 1849) Marcelina Czartoryska. Do połowy roku Fryderyk mieszka w mieszkaniu na Square d’Orléans. Odwiedzali Go w Nim przyjaciele Franchomme, Ernest Legouvé, Natalia Obrieskow, Nathaniel Stockhausen, Thomas Albrecht, Charles Gavard i Marie de Rozières, a przede wszystkim Delacroix. Odbywały się u Niego wtedy wieczorne spotkania, podczas których Delfina Potocka zachwycała śpiewem, a Fryderyk i Kalergis zasiadali do fortepianu. Delacroix wiosną towarzyszył też Fryderykowi w przejażdżkach kabrioletem. Ich rozmowy snuły się wokół muzyki. Fryderyk przedstawił Mu „własną koncepcję logiki w dziele muzycznym, wyjaśniając również dlaczego jego zdaniem Mozart góruje technicznie nad Beethovenem”. Fryderyk skomponował w tym czasie mazurki: nr 2 z op. 67 i nr 4 z op. 68. Delacroix namówił też wówczas przyjaciela by ten zaczął przelewać na papier swoje uwagi teoretyczne na temat metody gry fortepianowej. Niestety nie mają One wielkiej wartości zważywszy na nietypowe wykształcenie muzyczne Fryderyka w zakresie pianistyki.

91. Dnie bogate w przejażdżki powozem przeplatają się w tym czasie z dniami radykalnego zaostrzenia choroby. Fryderyk zgodnie z zaleceniami lekarzy na lato wyjeżdża z Paryża, bowiem upał i kurz w mieście mogłyby nasilać Jego kłopoty z oddychaniem. Ponadto w Paryżu żniwo zaczyna zbierać szalejąca epidemia cholery i w dodatku zbliżają się wybory, co mogłoby spowodować zamieszki. Fryderyk zajmuje po wyjeździe z Paryża znalezione przez Jego przyjaciół mieszkanie w Chaillot – dziś jest tam pałac Chaillot leżący nad Sekwaną na wzgórzu Trocadero naprzeciwko wieży Eiffla. Przyjaciele nie chcieli by Fryderyk znał prawdziwe koszty tego mieszkania, w związku z czym w tajemnicy przed Nim część kosztów czynszu ponosiła Obrieskow. Fryderyk tutaj poczuł się tak dobrze, że pozwolił sobie nawet na odstawienie lekarstw. Przez epidemię cholery zabici zostali m. in. Friedrich Kalkbrenner oraz Angelica Catalani. Wtedy większość znajomych Fryderyka w popłochu ucieka z Paryża w obawie przed chorobą. Wiernie przy Fryderyku pozostaje śmiertelnie Go nudząca Stirling, o której mówi, że –„Jej odwiedziny zaduszą mnie nudami”. Aby Fryderyk nie pozostawał zupełnie sam w nocy rodzina Czartoryskich oddelegowała do opieki nad Nim jedną ze swoich nianiek. Ta informuje Ich na bieżąco o stanie Fryderyka, który w końcu czerwca zaczyna czuć się coraz gorzej, ma intensywne krwotoki, przy tym obrzęki nóg. Jean Cruveilhier Lekarz zawezwany do Fryderyka przez zaalarmowaną sytuacją księżną Sapieżynę stwierdza ostatnie stadium choroby.

92. Z zaordynowanych przez Jeana Cruveilhiera lekarstw sam chory szybko wyciąga wnioski, że umiera. W liście do bliskich wysłanym do Warszawy pisze: -„Moje Życie. Jeżeli możecie, to przyjedźcie. Słaby jestem i żadne doktory mi tak, jak Wy, nie pomogą.”. Niestety sytuacja finansowa rodziny Chopinów nie pozwala na to by wszyscy mogli udać się do Paryża. Starania umożliwiają jedynie przyjazd jednej z sióstr Ludwiki.

93. 17 października 1849 roku około godz. 2:00 w nocy umiera Fryderyk Chopin. Jest z Nim w chwili śmierci parę najbliższych osób. Lekarz wystawia świadectwo śmierci, a w Nim widnieje wpisana przyczyna – gruźlica, której niestety w tamtych czasach nie umiano z braku dostatecznych środków i potrzebnej do Ich wytworzenia wiedzy medycznej, leczyć.

94. W „Dzienniku Polskim” ukazał się nekrolog Chopina sporządzony przez jednego z Jego przyjaciół, świadka Jego ostatnich tygodni życia i męki związanej z ostatnim stadium choroby. W nekrologu tym pióra norwidowskiego położone zostały przez autora słowa: -„Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel Fryderyk Chopin, zszedł z tego świata”. 31 października 1849 roku odbył się pogrzeb Fryderyka. Rozpoczęło go nabożeństwo żałobne w paryskim kościele św. Magdaleny, gdzie grał organista Louis James Alfred Lefébure-Wély, a solowe partie basowe wykonanego na życzenie Chopina Requiem Mozarta zaśpiewał Luigi Lablache, następnie licznie przybyli żałobnicy pod przewodnictwem księcia Jerzego Czartoryskiego odprowadzili Fryderyka na miejsce Jego wiecznego spoczynku, gdzie był żegnany również „Requiem” Mozarta oraz utworem Jego własnej kompozycji – Marszem żałobnym. Grób Fryderyka Chopina znajduje się w 11 sekcji cmentarza, linia 1, kwatera Y20 na Cmentarzu Père-Lachaise. Auguste Clésingerowi zawdzięczamy pośmiertną maskę Chopina i wykonany także przez Niego odlew dłoni Fryderyka oraz nagrobek na paryskim grobie kompozytora. To Jane Stirling wzięła na siebie koszty pogrzebu, pomnika i powrotu Ludwiki do Warszawy. Zgodnie z ostatnią wolą Fryderyka w dzień po Jego śmierci została przez anatomopatologa i chirurga Jeana Cruveilhiera przeprowadzona sekcja zwłok, która pozwoliła w styczniu 1850 roku zabrać Ludwice z Chopinów Jędrzejewiczowej serce brata do Polski, do Warszawy. Serce Fryderyka początkowo znajdowało się w mieszkaniu Ludwiki, a następnie (niestety nie znamy dokładnej daty) zostało powierzone w opiekę księżom misjonarzom w kościele Świętego Krzyża, który był kościołem parafialnym rodziny Chopinów, gdzie znajduje się z pewnymi krótkimi przerwami wynikającymi z zawirowań historii, niemal nieprzerwanie od tego momentu do dziś.

95. Form upamiętnienia wybitnego kompozytora jest wiele, jedną z Nich stanowi Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina odbywający się w Warszawie od 1927 roku. „Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 2001 r. o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina jego utwory i przedmioty z nim związane stanowią dobro ogólnonarodowe podlegające szczególnej ochronie. Ustawa dotyczy wykorzystania wizerunku i nazwiska Chopina w znakach towarowych, natomiast nie dotyczy jego twórczości, która znajduje się w domenie publicznej.”. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina wraz z Urzędem Patentowym RP zajmuje się ochroną dziedzictwa Fryderyka Chopina. Hołdem dla słynnego Fryderyka są także Fryderyki, czyli Nagrody Akademii Fonograficznej przyznawane od 1995 roku i aspirujące w swoich początkach do miana Polskich Nagród Grammy. Każdy kto chce lepiej poznać tego niezwykłego Polaka powinien odwiedzić Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie i Jego oddział zamiejscowy – Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli.

96. O Fryderyku Chopinie powstało wiele filmów, najsłynniejszymi i najlepszymi z Nich są jednak: „Młodość Chopina” reż. Aleksander Ford z Czesławem Wołłejko, „Błękitna nuta” reż. Andrzej Żuławski, ten obraz powstał w 40 lat od premiery „Młodości Chopina”, a w rolę kompozytora w filmie Żuławskiego wcielił się wybitny pianista, chopinista Janusz Olejniczak oraz powstały w 2002 roku, o 11 lat później film w reżyserii Jerzego Antczaka „Chopin. Pragnienie miłości”, u Antczaka z kolei Chopina zagrał Piotr Adamczyk, dla którego była to pierwsza tak duża rola. Zdjęcia do filmu „Chopin. Pragnienie miłości” powstawały m. in. W Muzeum Zamojskich w Kozłówce. Członkowie ekipy filmowej i aktorzy wspominają do dziś słynną anegdotę, jak uczuleni przez reżysera na ten fakt i konieczność dbałości w tym obszarze członkowie pionu produkcji mieli podobno mówić przerwach: -„Poprosimy teraz Państwa o powstanie, zabytkowe meble muszą odpocząć pomiędzy ujęciami…”.