Co To Jest Nato? Historia i Funkcje NATO
NATO to skrót od North Atlantic Treaty Organization, czyli Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Organizacja nazywana jest także Sojuszem Północnoatlantyckim lub Paktem Północnoatlantyckim. Jest to układ wojskowy zawarty 24 sierpnia 1949 na mocy Traktatu Północnoatlantyckiego zawartego 4 kwietnia tegoż roku w Waszyngtonie.
Genezy NATO należy szukać w sytuacji zaistniałej po zakończeniu działań wojennych II wojny światowej, kiedy nastąpił kres współpracy aliantów i koalicji USA oraz Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), rozpoczęła się zimna wojna. Wtedy to, w roku 1948, Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania podpisały Pakt Brukselski, który w następnym roku został przekształcony w Pakt Północnoatlantycki.
Początkowo NATO miało być organizacją o charakterze obronnym zapewniającą swoim członkom poczucie bezpieczeństwa wobec zagrożenia ze strony państw komunistycznych. Główną przyczyną powstania NATO było przekonanie o agresywności polityki ZSRR i zagrożeniu dla państw Europy Zachodniej, które były spowodowane serią wydarzeń:w roku 1947 – założono Komintern, 1948 – przewrót komunistyczny w Czechosłowacji i blokady Berlina Zachodniego w latach 1948-49.
Początkowo w skład NATO weszło dziesięć państw (Wielka Brytania, Francja, Holandia, Belgia, Luksemburg, Norwegia, Dania, Islandia, Włochy, Portugalia, Stany Zjednoczone i Kanada — tak zwani członkowie założyciele). W następnych latach do NATO przystępowały kolejne kraje członkowskie. W 1952 r. zostało poszerzone o Grecję i Turcję, 1955 o RFN a 1982 Hiszpania.
W 1999 w strukturach tej organizacji pojawiły się pierwsze państwa z byłego bloku wschodniego (Polska, Czechy i Węgry). Podczas sesji przywódców NATO w Pradze, w roku 2002, do sojuszu zaproszono kolejne państwa: Bułgarię, Estonię, Litwę, Łotwę, Rumunię, Słowację i Słowenię. Państwa te przystąpiły oficjalnie do Paktu 29 marca 2004 roku. 1 kwietnia 2009 Albania i Chorwacja stają się oficjalnymi członkami NATO. Ostatniego, 29 członka przyjęto 5 czerwca 2017 i była nim Czarnogóra a decyzję tą podjęto na szczycie w Brukseli 25 maja tegoż roku.
Do 1990 NATO było po stronie zachodu główną strukturą polityczno-wojskową w konfrontacyjnym, dwubiegunowym układzie światowym jako przeciwnik bloku sowieckiego i Układu Warszawskiego, który zorganizowano który powstał w 1955 roku. Po zakończeniu zimnej wojny charakter Paktu się zmienił. Zmiany na arenie międzynarodowej i rozpad bloku państw komunistycznych przyniosło zmiany koncepcji strategicznych NATO.
Dziś mówi się raczej, że jest to koalicja antyterrorystyczna. Konsekwencją tych zmian była tak zwana nowa koncepcja strategiczna. Zakładała ona utrzymanie wystarczających sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie działań zapobiegających ewentualnym konfliktom zbrojnym na świecie.
Skoncentrowano się też na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach różnorodnych i wielokierunkowych zagrożeń międzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabotaż). Pierwszą samodzielną akcją zbrojną NATO była interwencja w Kosowie. Po doświadczeniach tej misji koncepcja ta uległa aktualizacji.
Ta nowa zaktualizowana koncepcja wprowadziła „operacji spoza artykułu 5”, którymi są przede wszystkim operacje reagowania kryzysowego, czyli działania przy użyciu sił zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych lub kryzysów zagrażających regionalnemu lub światowemu bezpieczeństwu oraz powodujących naruszenie praw człowieka[10]. Podobnie jak w operacjach pokojowych, siły interweniujące powinny działać w sposób bezstronny – nie są bowiem stroną w konflikcie.
Warto dodać, że w historii NATO zdarzały się liczne zawirowania.
Od 1966 Francja zawiesiła swoje członkostwo w strukturach militarnych Paktu, ponieważ jej przywódca gen. Charles de Gaulle podjął decyzję o rozwinięciu własnego systemu obrony jądrowej. Powróciła do nich, ale jedynie częściowo, dopiero w 1995 roku, a całkowicie dopiero w roku 2009. Podobnie postąpiła Grecja w latach 1974 – 1980. powodem tej decyzji był konflikt z Turcją i przekonanie Grecji, z NATO nic w tym zakresie nie robi. Ponadto Hiszpania od momentu przyjęcia na członka aż do 1997 nie należała do struktur wojskowych.
Jeżeli chodzi o strukturę NATO, to podlegała ona zmianom w trakcie trwania Paktu. W ramach ustaleń na konferencji NATO (Praga 2002), w 2003 zmianie uległa struktura ośrodków decyzyjnych sojuszu. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowództw na rzecz podziału kompetencyjnego.
Funkcje operacyjne zostały podzielone pomiędzy nowo powołane Sojusznicze Dowództwo Operacji (ACO) i Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT). Aktualnie najważniejszym organem kierowniczym Paktu jest Rada Północnoatlantycka (Rada NATO, którą tworzą przedstawiciele państw członkowskich. Rada Nato może obradować na różnych szczeblach. Regularnie obraduje na poziomie ministrów spraw zagranicznych (dwa razy do roku) i stałych reprezentantów (co najmniej raz w tygodniu).
W wyjątkowych sytuacjach może ona także obradować na poziomie szefów państw i rządów. Oprócz Rady NATO najważniejszymi strukturami organizacyjnymi Paktu są: Komitet Planowania Obrony, Grupa Planowania Nuklearnego, Komitet Wojskowy (będący naczelnym organem wojskowym Paktu) i podlegający mu Sztab Wojskowy oraz Sekretariat Międzynarodowy z sekretarzem generalnym NATO. Sekretarz generalny NATO to najwyższe stanowisko polityczne w Sojuszu, które zgodnie z przyjętą praktyką obsadzane jest przez cywilnych polityków europejskich.