Ciekawostki

Co to jest atencja?

kobieta

Niektóre terminy możemy rozważać na poziomie leksykalnym i lingwistycznym oraz badać nadane im sensy.

Jednym z takich terminów jest „atencja”, która oprócz tradycyjnego sensu, który jest zakorzeniony w języku, ma też sens nadany jej przez dziedzinę nauki szczegółowej.

W tym przypadku tą nauką będzie psychologia i kognitywistyka.

Na poziomie lingwistycznym słowo atencja pochodzi z łaciny od attentio — uwaga lub attendere — napinać, natężać uwagę.

Jednak jego najpierwotniejsze, wzięte z języka łacińskiego znaczenie zatarło się w naszej mowie i jak podaje słownik języka polskiego, oznacza szczególny szacunek, względy okazywane komuś.

Władysław Kopaliński w swoim słowniku dodaje, że są to względy okazywane komuś, szacunek, respekt poważanie a dawniej oznaczało to uwagę, baczenie. Przykłady poprawnego użycia:

”Z niesamowitą atencją i troską pochylał się nad potrzebującymi.”
” Prawdziwie chrześcijańską postawę cechuję atencja, którą obdarzamy bliźnich, zwłaszcza tych, którzy doświadczają cierpienia”.
”To lekarz z powołania, każdego pacjenta traktuje z należytą atencją”

Najpełniejszą definicję słowa atencja daje jednak nieco już przestarzały słownik autorstwa Witolda Doroszewskiego, który podaje jego dwa znaczenia. Za przykłady mogą posłużyć tu zdania wynotowane ze staropolskiego piśmiennictwa:

”W domach tych przyjmują mnie ze znaczną atencją”
„Gdyby też była królową, nie mógłby otaczać jej większą czcią i większymi atencjam, niż to czynił”

Zgodnie z pierwszym atencja to okazanie komuś szczególnego szacunku, względów, wyróżnienie kogoś, poważanie, szacunek, uszanowanie, względy. Według niego słowo atencja tworzyło dawniej związek frazeologiczny z robić, czynić, świadczyć, wyświadczać, składać, oddawać komuś.

„Pragnie złożyć swoją atencję księciu kanclerzowi.”
”Zaczyna robić atencję i bawić opuszczone od mężczyzn białogłowy”
„Wszystkim im [książętom] tu dystynkcje i atencje czyniono.”

Podaje też, wymienione wyżej, znaczenie atencji jako uwaga baczenie. Tu przykładem jest zdanie z „Dzienników” Stasica:

”Po obu stronach [bulwaru] do sta tysięcy ludzi, nieustannie mijających się, wszelkiego języka, narodu, twarzy, stroju (…) niewypowiedzianym sposobem bawią oko i atencją wojażera.”
Przykłady ze staropolszczyzny wydają się o tyle ważne, że wydają się bardzo podobne do współczesnych użyć tego słowa.

W dzisiejszych czasach jednak atencja jest neosematyzowana i jej nowe znaczenie jest zaczerpnięte wprost z języka angielskiego, gdzie ma dużo szerszy zakres znaczeniowy. Najpowszechniejszym znaczeniem będzie zatem uwaga, zainteresowanie, opieka, troska. Pierwotne polskie znaczenie jest już mniej popularne. Jednak pod wpływem języka angielskiego coraz częściej słyszymy słowo atencja.

Atencja stała się na tyle rozpowszechniona, że była brana na poważnie w plebiscycie na młodzieżowe słowo roku 2017. Jak stwierdził komitet konkursu: ”Do łask wróciła łacińska atencja ‘szacunek’, dziś jako kalka angielska w znaczeniu zwracania na siebie uwagi”. Dzięki temu nowemu-staremu znaczeniu powstają neologizmy jak osoba atencyjna, czyli ktoś domagający się uwagi i lubiący być w centrum zainteresowania, czy atencjusz lub atencjuszka, w znaczeniu ten, który za wszelką ceną chce wzbudzić zainteresowanie rozmówców, ale wzbudza tylko irytację. Te słowa nie są zgodne z aktualną wykładnią języka polskiego.

Warto jednak, z tego miejsca, zaznaczyć, że część językoznawców zwraca tu uwagę na łacińskie korzenie słowa i fakt, że jeszcze na początku XX wieku takie użycie mogło być poprawne. Jednak ciekawym jest, że naukowe użycie słowa atencja odnosi się zarówno do tego staropolskiego, jak i do owej kalki językowej z języka angielskiego. Jest to spowodowane wyżej wspomnianym powiązaniem słów angielskiego i polskiego. W psychologii atencja oznacza Odnosi się do postawy wobec jednostki, w której szczególny nacisk kładzie się na poświęcanie jej uwagi, słuchanie jej z należytą uwagą. I właśnie z tym znaczeniem wiąże się potrzeba atencji.

Psychologia zakłada, że jednostka ludzka pragnie uwagi drugiego człowieka. Na wszystkich etapach życia powinna mieć poczucie, że druga osoba poświęca nam swój czas, że słucha nas uważnie, że skupia się na tym, co mówimy. Dobrze czujemy się w towarzystwie kogoś, kto w rozmowę z nami daje nam poczucie pewnego komfortu, pewności, że nasze słowa nie trafiają w próżnię. Każdy człowiek potrzebuje atencji. Za przykład może tu posłużyć fakt, że źle czujemy się w towarzystwie osób, które podczas rozmowy z nami wędrują gdzieś wzrokiem, rozpraszają się, przerywają nam jakiś uwagami, które nie dotyczą tematu rozmowy. Czujemy się wówczas lekceważeni, nieciekawi, zbyteczni.

Czasami jednak potrzeba atencji jest tak silna, że staje się wręcz patologiczna. Osoba taka nieustannie wymusza na innych ich uwagę, ma silną potrzebę, by być w centrum uwagi, oraz skupiać na sobie uwagę innych za wszelką cenę. Zaczyna więc zachowywać się w sposób prowokacyjny, niekiedy nawet agresywny, by przyciągnąć do siebie atencję innych. Bardzo często takie objawy pojawiają się w przypadku zaburzeń osobowości lub jednostek chorobowych.