10 ciekawostek o odzyskaniu niepodległości przez Polskę

Osiemnasty wiek w Polsce przypomina kronikę katastrof. Kraj rządzony przez nieudolnych polityków zmierzał wprost ku samozagładzie od 1772 roku, kiedy Austria, Prusy i Rosja podpisały pierwszy traktat rozbiorowy.

Konstytucja 3 maja, podpisana w 1791 roku, doprowadziła do zawiązania się konfederacji w Targowicy i drugiego rozbioru w roku 1793, a kiedy Tadeusz Kościuszko ogłosił powstanie w 1794 roku, wiadomo było, że jego klęska może być dla Polaków gwoździem do trumny.

Tak też się stało – w roku 1795 doszło do trzeciego rozbioru i Polska zniknęła z map na ponad sto lat. Minęła epoka pozytywizmu i przepełniona walką narodowowyzwoleńczą epoka romantyków, doszło do powstania listopadowego i styczniowego, ale dopiero wybuch pierwszej wojny światowej dał Polakom nadzieję na odzyskanie niepodległości.

1. Położenie geopolityczne Polski zawsze nastręczało Polakom problemów i konfliktów z państwami ościennymi. Polacy, żyjący między dwoma mocarstwami, czyli Rosją i Niemcami, byli narodem, który zdawał się być niepotrzebny nikomu z wyjątkiem ich samych. Na szczęście na początku XX wieku nie brakowało w Polsce jednostek, które uznały Wielką Wojnę za okazję do wywalczenia wolności. Byli to nie tylko politycy, ale i artyści mający wpływy na świecie.

2. Ignacy Paderewski był znanym na całym świecie kompozytorem, a także działaczem niepodległościowym, który energicznie i ochoczo działał na rzecz własnego kraju, korzystając z tego, że ceniły go również zachodnie mocarstwa. W Stanach Zjednoczonych udało mu się zbliżyć do prezydenta Thomasa Woodrawa Wilsona i przekazał mu memoriał na temat Polski. Prawdopodobnie dzięki niemu amerykański prezydent oficjalnie udzielił później poparcia Polakom, postulując, by odzyskali swój kraj.

3. Nie jest prawdą, że Polacy wywalczyli niepodległość w pierwszej wojnie światowej. Nie było nawet takiej możliwości, ponieważ walczyli w obcych wojskach i niejednokrotnie przeciwko sobie. Historycy oceniają, że odzyskanie niepodległości przez Polskę było raczej skutkiem dążeń poszczególnych jednostek i ich wpływ na porządek w Europie, który miał zostać wprowadzony po przerwaniu działań wojennych.

4. Pierwsza wojna światowa rozpoczęła się 28 lipca 1914, miesiąc po zamachu w Sarajewie, a zakończyła 11 listopada 1918 roku. Ta ostatnia data jest dziś uznawana za Święto Niepodległości w Polsce.

5. Po wojnie naczelnikiem państwa został Józef Piłsudski. Jego charyzma i grono zwolenników dawały mu szansę na reorganizację na odzyskanych ziemiach. Jego zadanie było niezwykle trudne. Piłsudski musiał połączyć w całość społeczeństwo, które przez dekady żyło w trzech różnych zaborach, a więc podlegało innemu prawu, różnym regulacjom, tradycjom, przyzwyczajeniom, a także używało innej waluty.

6. Traktat Wersalski podpisany w 1919 roku zakładał demilitaryzację Niemiec oraz narzucenie im sankcji oraz odszkodowań na rzecz innych państw. Zakładano również niepodległość Polski oraz Czechosłowacji. Był to traktat, który wprowadzał nowy porządek w Europie, oparty na założeniu, że Rosja i Niemcy pozostaną słabe, a na gruzach supermocarstw odrodzą się państwa narodowe.

7. Odzyskanie niepodległości przez Polskę po 123 latach, a także koniec wojny rozpoczęły w kraju epokę ta zwanego dwudziestolecia międzywojennego. W kraju rządzili piłsudczycy, otworzono mnóstwo kabaretów i kawiarni, w których tworzyli Skamandryci i nie tylko, w teatrach grywały wielkie gwiazdy, od Eugeniusza Bodo po Helenę Modrzejewską, życie towarzyskie i artystyczne wybuchło ze zdwojoną siłą.

8. Jednak wielu historyków uważa, że druga wojna światowa wybuchła w dużej mierze za sprawą kwestii, które nie zostały wyjaśnione podczas pierwszej. Pokrzywdzone postanowieniami wersalskimi mocarstwa musiały wyprodukować nową broń, wychować nowe pokolenie na front, a potem odzyskać dumę narodową, prowokując kolejną wojnę.

9. Polacy mieli się cieszyć niepodległością tylko do 1939 roku. Traktat Wersalski zakładał, że Niemcy pozostaną słabe, ale już w 1922 roku podpisano traktat w Rapallo, dzięki któremu Niemcy nielegalnie mogły szkolić żołnierzy w ZSRR. W 1925 traktat lokarneński zakładał nienaruszalność zachodnich granic Niemiec, nie wspominając nic o wschodnich. Atmosfera beztroski i radości z wolnej Polski znowu zaczęła się zagęszczać, a nad Europą zawisło widmo wojny.

10. Kiedy w 1935 roku zmarł Józef Piłsudski, Adolf Hitler od dwóch lat był kanclerzem Niemiec, wprowadziwszy dyktaturę partyjną. W roku śmierci polskiego przywódcy w Niemczech wróciła obowiązkowa służba wojskowa, a rok później Hitler dokonał remilitaryzacji Nadrenii, łamiąc postanowienia wersalskie po raz kolejny. Polska była wolna od 21 lat, kiedy pierwszego września niemiecki pancernik zaatakował polską bazę przeładunku broni i amunicji na półwyspie Westerplatte. Rozpoczęła się najokrutniejsza wojna w historii, a Polska znów znalazła się w rękach okupantów ze wschodu i zachodu.