110 ciekawostek o nietoperzach

Nietoperze są zwierzętami, które nie cieszą się dobrą sławą. Można wręcz powiedzieć, ze otacza je cała chmara mitów, a przychylności wobec tych stworzeń zdecydowanie nie wzbudza fakt, że to właśnie one tak często pojawiały się na kartach mrocznych ludowych baśni. Wygląd tych zwierząt zainspirował przecież wymyślenie tak kultowej postać popkultury, jak wampir. Jak tu więc nietoperze lubić? Być może warto pamiętać, że poza dość makabryczną postacią, jaką jest Drakula, zainspirowały one także postanie Batmana, który już dla życia społecznego jest pożyteczny. Takie też są te stworzenia – z jednej strony nico mroczne i odpychające, z drugiej – są po prostu próbującymi jakoś przetrwać, czasami wręcz przerażonymi i przestraszonymi (chociaż to one częściej budzą przerażenie) istotami. Stworzeniami, które, co ciekawe, wbrew powszechnym założeniom, mogą być niezwykle pożyteczne.

Nietoperze – groźne wampiropodobne stworzenia, czy fascynujące i pożyteczne ssaki?

1. Nietoperze, podobnie jak sporo część ssaków, przesypiają zimowy czas.

2. Zapadnięcie w sen zimowy (hibernację) poprzedza bardzo intensywny żer.

3. Tkanka tłuszczowa, którą nietoperze magazynują, by przetrwać zimę stanowi 20-30% ich masy ciała.

4. Podczas hibernacji temperatura ciała nietoperzy znacząco się obniża – wynosi ledwie stopień czy dwa więcej, niż temperatura otoczenia.

5. W czasie zimowego snu spowolnieniu ulegają także szybkość oddechu i bicia serca nietoperza.

6. Nietoperze podczas zimowego snu są całkowicie bezbronne.

7. To, co dzieje się w miejscach, w których ssaki te zimują, jest dość dramatyczne – drapieżniki, na przykład lisy, wyjadają śpiące nietoperze, które nie mogą się bronić.

8. Nietoperze to jedne z niewielu zwierząt, które przez długi czas potrafią zwisać głową w dół.

9. Zwierzęta te zdecydowanie „nocne marki” – prowadzą nocny tryb życia.

10. W Polsce wszystkie gatunki nietoperzy są objęte ścisłą ochroną.

11. Nietoperze szczególnie upodobały sobie „znajdowanie domu” w kościołach, na strychach, w wieżach i dzwonnicach. Często zamieszkują one dość tajemnicze miejsca, przypominające nieco scenerię horrorów, przez co nie zyskują sobie sympatii ludzi.

12. Wybór tego rodzaju miejsc ma jednak zastosowanie praktyczne – tam gdzie jest wysoko nie docierają mogący zrobić im krzywdę ludzie.

13. Dzięki nietoperzom ilość szkodników w wybranych przez nie na „dom” miejscach wyraźnie się zmniejsza (zwierzęta te pełnią rolę środków owadobójczych).

14. Co może dziwić, zwierzęta te – chociaż często można je spotkać pośród dość strasznych, odpychających scenerii – bezpieczniejsze są w miejscach nowych czy wyremontowanych. Istnieje wówczas znikoma szansa na to, by ludzie, chroniąc się przed ciepłem, tymczasowo uszczelnili miejsca, poprzez które nietoperze wlatują do budynku, uniemożliwiając im powrót do budynku czy opuszczenie budowli.

15. Zabytkowe kościoły w Polsce często pełnią także rolę kolonii nietoperzy – dla przykładu kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Górach Wielkich stanowi miejsce rozrodu nocka dużego i podkowca małego.

16. Nietoperzy nie trzeba się bać – wbrew powszechnej opinii nie atakują one ludzi.

17. Nietoperze żywią się owadami, pochłaniając ich znaczące ilości – jeden nietoperz potrafi zjeść w ciągu nocy nawet 3 tysiące komarów.

18. O nietoperze możemy troszczyć się sami – jeśli tylko mamy możliwość zawiesić drewnianą skrzynkę na strychu lub w lesie, jest szansa, że właśnie w niej te zwierzęta się zadomowią.

19. W starożytnych chinach nietoperz był symbolem szczęścia.

20. Słowa „szczęście” i „nietoperz” w języku starochińskim brzmiały tak samo.

21. Sen zimowy nietoperzy nie jest snem szczególnie głębokim – zwierzęta te potrafią wybudzać się ze snu zimowego nawet kilkanaście razy w ciągu zimy.

22. Śpiących w zimę nietoperzy nie należy płoszyć! Zapasy tłuszczu, które nietoperz gromadzi na zimę pozwalają zwierzęciu na przetrwanie tych kilkunastu wpisanych w jego naturę, nie wystarczą nietoperzowi jednak, jeśli dodatkowo będzie wybudzany przez człowieka.

23. Nietoperze są jednymi z najgorzej poznanych przez nas ssaków – wciąż wiemy o tych zwierzętach niewiele.

24. Chociaż wiedzę o wielu gatunkach zwierząt popularyzuje się (pisząc choćby książki popularnonaukowe) nie dzieje się tak w przypadku nietoperzy. Przystępnie napisanych pozycji wydawniczych o tych zwierzętach jest na rynku niewiele.

25. Nietoperze to najbardziej rozpowszechnione ssaki na świecie.

26. To jedyne ssaki posiadające zdolność do aktywnego lotu.

27. Nietoperze można spotkać na wszystkich kontynentach, poza Antarktydą.

28. Nietoperze zamieszkujące strefy tropikalne chętnie jedzą nie tyle owady, co owoce. Piją także nektar.

29. Nietoperze często konsumują swój pokarm w locie. Czasami jednak większe zdobycze zabierają do kryjówek, by tam w spokoju się nimi pożywić.

30. Gdyby nie nietoperze, wielkość populacji owadów mogłaby wymknąć się spod kontroli i znacząco utrudniać nam życie.

31. Nietoperze owocożerne i nektarożerne odgrywają ważną rolę w rozmnażaniu roślin.

32. Przyczyniają się one w ten sposób także do rozwoju roślin uprawianych przez człowieka.

33. Faktycznie istnieją nietoperze, które żywią się krwią. Takich nietoperzy jest jednak niewiele.

34. Nietoperze tego rodzaju gatunków mogą przynieść człowiekowi duże straty w zwierzętach hodowlanych.

35. Naukowcy wciąż niewiele wiedzą sezonie godowym nietoperzy.

36. Nietoperze posiadają dużą zdolność adaptacji do środowiska – z powodzeniem żyją obok człowieka, choćby zasiedlając miasta.

37. Nietoperze mogą potencjalnie bardzo dobrze roznosić epidemie. Są wrażliwe na wirusy tak ludzi jak i innych zwierząt.

38. Jako zwierzęta, które latając mogą łatwo zmienić środowisko, mogą także przenosić wirusy pomiędzy ekosystemami, co jest szczególnie niebezpieczne.

39. W Chinach nietoperze były ponoć źródłem epidemii SARS (niewydolność oddechowa).

40. Część nietoperzy w Europie należy do gatunków skrajnie zagrożonych.

41. W Europie wszystkie nietoperze są owadożerne.

42. Jeżeli nietoperze nie mają do dyspozycji należących do ludzi budowli (kościoły, dzwonnice itp.) chętnie zamieszkują „naturalne” kryjówki – na przykład jaskinie czy dziuple.

43. W dużych obiektach – choćby w piwnicach zamków – zimą spotkać można setki nietoperzy.

44. Nie wszystkie nietoperze tak samo dobrze tolerują zimno – istnieją nietoperze tak mniej, jak i bardziej ciepłolubne.

45. Jedna z najbardziej popularnych zdolności nietoperzy – echolokacja to lokalizowanie za pomocą echa.

46. Dźwięki, którymi nietoperze lokalizują obiekty w przestrzeni są dla nas niesłyszalne.

47. Słyszenie zastępuje nietoperzom widzenie.

48. Dźwięki służące do echolokacji „produkować” może tak pyszczek zwierzęcia, jak i nozdrza.

49. Dzięki doskonałej zdolności echolokacji nietoperze trudno schwytać – zwierzęta te świetnie wyczuwają zastawione na nie pułapki.

50. Badacz zajmujący się nietoperzami to chiropterolog.

51. Do złapania nietoperzy używa się specjalnych, zrobionych z cienkiego materiału siatek, których nietoperze nie są w stanie zlokalizować.

52. Przy pomocy specjalnych detektorów człowiek może usłyszeć w normalnych warunkach niesłyszalne dla ludzi dźwięki wydawane przez nietoperze.

53.„Feeding buzz” to moment nasilenia wysyłania przez nietoperza sygnałów echolokacyjnych. Następuje w momencie, kiedy zwierzę zbliża się do ofiary.

54. Innymi ssakami stosującymi mechanizm echolokacji są walenie.

55. Nietoperze używają dźwięku do wabienia swoich partnerek.

56. Nietoperze często kopulują, kiedy jedno ze zwierząt pogrążone jest we śnie.

57. Przykładami ważnych dla człowieka roślin, do których rozmnażania się pośrednio przyczyniają się nietoperze są np. banany oraz mango, a także takie przyprawy jak goździki czy ziele angielskie.

58. Nietoperze pełnią tak ważną rolę w zapewnianiu równowagi środowisku, że poznawanie ich życie wiąże się dla człowieka także z ogólnym postępem wiedzy w zakresie ekologii.

59. Nietoperze, chociaż żyją tak blisko nas, bardzo często są niezwykle trudne do wykrycia.

60. Nietoperze lubią kryć się tak w dużych jak i małych przestrzeniach – znaleźć je można tak w piwnicach, jak i ukryte w ciasnych szczelinach pod korą drzew.

61. Nietoperze owadożerne stanowią około 70% wszystkich nietoperzy świata.

62. W Polsce nietoperze są niewielkie – mniejsze od wróbla.

63. Najmniejsze polskie nietoperze ważą mniej niż jednozłotowa moneta.

64. Poza Polską z kolei nietoperze potrafią osiągać rozmiar zwierząt domowych, np. kota.

65. Cztery palce ręki nietoperza spięte są błoną lotną, natomiast kciuki są wolne i wykorzystywane np. do chwytania.

66. Wbrew obawom co niektórych nietoperzom nie zdarza się oddawać moczu, gdy wiszą głową w dół – zwierzęta te potrafią momentalnie zmienić pozycję, tak by móc zaspokoić tego typu potrzeby i nie ubrudzić się przy tym.

67. Nietoperze w swoich kryjówkach niczego nie budują ani w żaden inny sposób ich nie przekształcają.

68. Nie podgryzają one ani drzew, ani styropianu, a mimo tego niejednokrotnie są o to posądzane.

69. Okres rozrodczy nietoperzy przypada na sezon wiosenno-letni.

70. Umiejętność lotu sprawia, że nietoperze często przypisywane są do nieodpowiedniej dla nich grupy zwierząt i nie są nazywane ssakami.

71. Takie kłopoty z przyporządkowaniem nietoperzy do odpowiedniej grupy zwierząt zdradza także ich polska nazwa. „Nietoperz” to „nie-to-perz” (perz – dawne określenie ptactwa w Polsce”). Nazwa ta przypominać miała, że zwierzę to nie jest ptakiem.

72. Nietoperze w gruncie rzeczy nie mają wiele wspólnego z ptakami – nie mają piór (posiadają za to typowe dla ssaków futro), nie składają także jej (podobnie – są żyworodne tak jak ssaki).

73. Nietoperze nie wkręcają się we włosy. To tylko przesąd.

74. Nietoperz może ugryźć, uczyni to jednak raczej wyłącznie w sytuacji zagrożenia.

75. By fotografować nietoperze w Polsce, potrzebne jest stosowne zezwolenie.

76. Pomimo tego, że nietoperze potrafią przystosować się do życia w pobliżu ludzi, to gwałtowne zmiany stanu środowiska są dla nich wciąż ogromnym zagrożeniem (mogącym doprowadzić nawet do wyginięcia tych zwierząt).

77. Nietoperze nie mają wielu wrogów w środowisku naturalnym (są nimi kuny, sowy, koty i niektóre ptaki drapieżne), największym zagrożeniem dla nich pozostaje człowiek oraz katastrofy ekologiczne, których ludzie są przyczyną.

78. Mimo, że nietoperze „widzą” słysząc (echolokacja) to nie są ślepe (jak się powszechnie przyjmuje). Mają dość dobrze rozwinięty zmysł wzroku.

79. Proporcje oczu nietoperza do reszty głowy są bardzo duże.

80. Ilość komórek światłoczułych w oczach nietoperza jest porówna do ich ilości w oczach innych zwierząt nocnych, takich jak koty czy sowy.

81. Jeśli znajdujemy w pobliżu miejsca zamieszkania nietoperze, świadczy to o dobrym, czystym klimacie danego miejsca.

82. Odchody nietoperzy to doskonały nawóz.

83. Nietoperze należą do jednego z pięciu typów zwierząt, które są kluczowe dla przetrwania człowieka. W zestawieniu tym występują obok pszczół, planktonu, ssaków naczelnych i motyli.

84. Związek chemiczny, który wyodrębnia się ze śliny nietoperze ma zastosowanie lecznicze, szczególnie w przypadku zawałów (działa przeciwkrzepliwie).

85. Nietoperze nazywa się czasem potocznie „latającymi myszami”.

86. Nietoperze i ludzie mają genetycznie ze sobą więcej wspólnego, niż może się na pierwszy rzut oka wydawać (bo to przecież organizmy tak różne pod względem wyglądu). Jednym z podobieństw jest to, że nietoperz ma taki sam układ kostny, jak człowiek.

87. Jedną z różnic w budowie człowieka i nietoperza jest skóra rozpięta na kościach śródręcza i palców.

88. Nietoperze podkowce małe owijają się skrzydłami podczas hibernacji. Pozawala im na to zachowanie jak największej ilości ciepła.

89. Inne z nietoperzy – podobnie, by zachować ciepło podczas hibernacji – chowają uszy pod przedramiona.

90. Nietoperz, którego ulubionym schronieniem są dziuple drzew to „nietoperz leśny” – borowiaczek.

91. Jednym z większych zagrożeń dla nietoperzy są farmy wiatrowe.

92. Ochrona gatunkowa nietoperzy w Polsce trwa od 1952 roku.

93. Nietoperze to niezastąpiona „broń” przeciwko komarom.

94. Na południu Polski jest więcej naturalnych schronień dla nietoperzy, niż na północy, ze względu na dużą ilość znajdujących się w południowej części kraju jaskiń.

95. Jeśli zdarzy się, że nietoperz wleci do naszego domu czy mieszkania, najlepszym rozwiązaniem tej sytuacji jest zgaszenie światła, pozostawienie otwartych drzwi lub okien i chwilowe opuszczenia pomieszczenia – nietoperz samodzielnie powinien szybko odszukać drogę ucieczki.

96. W średniowieczu utrzymywano, że nietoperze żywią się padliną.

97. W Polsce z kolei jednym z wierzeń ludowych było przekonanie, że zabicie nietoperza oznaczało szybkie zamążpójście.

98. Najwięcej gatunków nietoperzy żyje w tropikach.

99. Nietoperze, w przeciwieństwie do ptaków, potrafią uderzać skrzydłami naprzemiennie oraz zmieniać kształt skrzydeł.

100. Zwierzęta te przewyższają także ptaki zwrotnością podczas lotu.

101. Niektóre z nietoperzy mogą osiągnąć w locie prędkość do 100 km/h.

102. Większa część nietoperza prowadzi osiadły tryb życia, sezonowo jednak zwierzęta te decydują się na wędrówki.

103. Niektóre z gatunków nietoperzy podczas takich wypraw potrafią pokonać odległość nawet 2000 km.

104. Najmniejszy nietoperz żyje w Tajlandii, Osiąga on wagę 2 gramów.

105. Nietoperze mogą bardzo długo żyć, osiągając nawet wiek 30 lat.

106. Największą kolonię nietoperzy odkryto w Australii (30000000 osobników).

107. Szanse, że zarazimy się od nietoperza wścieklizną, wbrew obiegowej opinii są niewielkie – na pewno nie możemy zarazić się wścieklizną tylko poprzez dotyk zwierzęcia. By pojawiło się zagrożenie chorobą, zwierzę musiałoby nas ugryźć. Nie należy więc aż tak bardzo obawiać się tych stworzeń.

108. O guano – odchody nietoperzy, mogące pełnić rolę nawozu – toczono kiedyś wojny. Za przykład można podać choćby wojnę pomiędzy Boliwią a Chile. Odchody tych zwierząt były wówczas tak cenne choćby dlatego, że stanowiły istotny składnik saletry, z której wytwarzano proch strzelniczy.

109. Znaczna ilość roślin tropikalnych w toku ewolucji przystosowała się do zapylania tylko przez nietoperze.

110. Umiejętność zwisania głową w dół nietoperze zawdzięczają specyficznej budowie kończyn – odpowiedzialne są za to specjalne blokowe połączenia między kośćmi, pazurami i więzadłami. Dzięki takiej budowie zwisanie nie powoduje wysiłku mięśni, a nietoperz nie ryzykuje przy tym szkodliwej dla jego zdrowia utraty wagi.