Ciekawostki

100 Ciekawostek o Marii Konopnickiej

Maria Konopnicka
źródło: Leopold Bude / Wikipedia

Maria Stanisława Konopnicka to jedna z najważniejszych pisarek polskich wszech czasów. Urodziła się w 1842 roku w Suwałkach. Do jej najsłynniejszych dzieł należy zaliczyć „Naszą szkapę”, „Cztery nowele” czy „Na normandzkim brzegu”. Małe dzieci z pewnością kojarzą przede wszystkim powieść baśniową „O krasnoludkach i sierotce Marysi”.

1. Konopnicka posługiwała się wieloma kryptonimami. Do najbardziej charakterystycznych należą Humanus i Jan Weręż.

2. Ojcem Konopnickiej był Józef Wasiłkowski, a mamą Scholastyka z Turskich.

3. Maria miała pięcioro rodzeństwa – cztery siostry i jednego brata.

4. Jan Wasilkowski, brat Marii, zginął w trakcie w powstaniu styczniowym w 1863 roku.

5. Maria Konopnicka za wszelką ceną pragnęła się odmładzać, dlatego data jej narodzin była przez wiele lat owiana sporą tajemnicą.

6. Mąż Marii, Jarosław Konopnicki, był od niej o 12 lat starszy. Ślub odbył się we wrześniu 1862 roku. Para zamieszkała w Bronowie.

7. Małżeństwo trwało osiem lat i w tym okresie Maria urodziło ośmioro dzieci – pięcioro synów, w tym bliźnięta oraz trzy córki.

8. Małżeństwo Marii od samego początku było skazane na porażkę. Pisarka nie chciała poddać się panującemu przekonaniu, że obowiązkiem kobiety jest dbanie o dom i dzieci. Nie zgadzała się z narzucanymi przez męża restrykcjami.

9. Pierwszy poemat Konopnickiej, „W górach” spotkał się z wielką aprobatą Henryka Sienkiewicza.

10. Do rozstania doszło w 1876 roku. Konopnicka opuściła wówczas Gusin, a następnie wraz z dziećmi przeprowadziła się do Warszawy. Jej kariera pisarska w tym okresie zaczynała nabierać tempa.

11. Początki w Warszawie były dla pisarki bardzo wymagające. Choć kariera nabierała tempa, a jej kolejne dzieła spotykały się z coraz większym uznaniem, pisarka musiała dorabiać jako korepetytorka.

12. Największe problemy przysporzała Marii córka Helena. Wielokrotnie była oskarżana o kradzieże. Przełomowym momentem było jednak sfingowanie swojego samobójstwa, a następnie próba zabicia matki. W kolejnych latach Maria niemal całkowicie odcięła się od córki, która przebywała w zakładach zamkniętych.

13. Konopnicka cieszyła się renomą kobiety niezwykle kochliwej. Miała wielu adoratorów, choć to zwykle oni przywiązywali się o wiele bardziej niż pisarka.

14. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku Konopnicka poznała Marię Dulębiankę, z którą miała później stworzyć związek partnerski. Spędziły ze sobą około dwudziestu lat.

15. Konopnicka otrzymała dworek w Żarnowcu w ramach daru narodowego. W ten sposób uczczono 25-lecie jej pisarskiej kariery. Zamieszkała w dworku ze swoją partnerką, z którą często odbywała również wiele podróży za granicę, m.in. do Austrii, Szwajcarii, Francji czy Niemiec.

16. Debiut literacji miał miejsce w 1870 roku. Światło dzienne ujrzał wówczas wiersz „W zimowy poranek”, który pojawił się w dzienniku Kaliszanin.

17. Zwykła mawiać o swoich dzieciach, że dzielą się na dwie grupki – gorszą i lepszą. Choć napisała wiele wspaniałych dzieł dla najmłodszych, to jednak w oczach wielu ludzi nigdy nie była przykładną mamą. W pewnym sensie porzuciła własne dzieci, gdy te tylko nieco podrosły. Nie miała z nimi dobrych relacji, aczkolwiek do końca była dla nich wsparciem finansowym.

18. Konopnicka nigdy się nie rozwiodła. Nie wynika to z faktu, że nie chciała małżeństwa zakończyć w sposób formalny. Chciała, aczkolwiek ówczesne prawo nie pozwalało na rozwody.

19. Konopnicka była uważana za wroga przez przedstawicieli kościoła. Na przestrzeni lat wielokrotnie publikowała treści, które w żadnym wypadku nie mogły przypaść do gustu kościołowi. Opowiadała się za nauką, a nie wiarą w zabobony.

20. Rozgłos i uznanie przyniosły jej teksty patriotyczne. Nie wynikały one jednak z potrzeby literackiego rozprawienia się z zaborcą. Tego rodzaju treści były w tamtych czasach opłacalne, a należy pamiętać, że pisarka miała na utrzymaniu gromadkę dzieci. Pisała wobec tego pokrzepiające utwory przede wszystkim, by zarobić na chleb.

21. Miłość do pisania została w pewien sposób wyniesiona z domu. Ojciec Marii, choć z zawodu był prawnikiem, to jednak odznaczał się niebywałą wiedzą w zakresie literatury.

22. Ojciec Marii zmuszony był wychowywać dzieci samodzielnie. Mama Konopnickiej zmarła w 1854 roku. Z różnych źródeł wiemy, że dom, w którym się wychowywała nie należał do miejsc radosnych i pełnych ciepła. Wręcz przeciwnie. Ojciec zadbał o to posępną i pełną restrykcji atmosferę.

23. Konopnicka bardzo przyjaźniła się z Elizą Orzeszkową. Ich przyjaźń zaczęła się u warszawskich sióstr sakramentek. Od samego początku połączyły je wspólne zainteresowania i wielka miłość do literatury.

24. Niewiele osób wie, że jako korepetytorka pomagała Edwardowi Abramowskiego, który w kolejnych latach miał stać się jednym z najważniejszych i najwybitniejszych psychologów.

25. W ramach pracy zawodowej Konpnicka zajmowała się przekładami. Mówiła doskonale po rosyjsku, francusku i niemiecku. Źródła potwierdzają, że angielski oraz włoski również nie sprawiał jej żadnych problemów.

26. Należy pamiętać, że Konopnicka narodziła się w Polsce znajdującej się pod zaborami, ale dopiero po śmierci ojca zaczęła uczestniczyć w niebezpiecznych akcjach konspiracyjnych.

27. Orzeszkowa była dla Marii wielką inspiracją. Znawcy literatury przekonują, że pisarka bardzo inspirowała się dziełami przyjaciółki, podkreślając jednocześnie, że sukcesywnie rozwijała własny unikatowy styl pisarski.

28. Pisarka dosyć często skupiała się na problemach społecznych i nieco kontrowersyjnych kwestiach. „Mendel Gdański” skupiał się przede wszystkim na problemie z antysemityzmem.

29. W 1908 roku Konopnicka na łamach Gwiazdki Cieszyńskiej opublikowała „Rotę”, do której następnie Feliks Nowowiejski napisał muzykę. Stała się ona jedną z najbardziej patriotycznych pieści.

30. Maria Konopnicka zmarła w 1920 roku. Przyczyną śmierci było zapalenie płuc. Jej pogrzeb przeistoczył się w wielką patriotyczną manifestację, w której według źródeł, miało wziąć udział kilkadziesiąt tysięcy osób.

31. Konopnicka uwielbiała dzieła Adama Mickiewicza. W dzieciństwie i w okresie dojrzewania bardzo często recytowała jego utwory. Miłość do wieszcza narodowego okazała również po narodzinach syna, nadając mu imię Tadeusz, co miało ścisły związek z jednym z najwybitniejszych dzieł Mickiewicza.

32. „Nasza szkapa” to jedno z najbardziej przejmujących dzieł Konopnickiej. W utworze ukazana została beznajdziejna sytuacja biednej rodziny, która jest opisywana z perspektywy raczej nieświadomego chłopca.

33. Konopnicka zaliczana jest do grona emancypantek. Zdecydowanie stawiała na rozwój swój oraz innych kobiet. W przeciwieństwie do wielu ludzi żyjących w jej czasach, nie uważała, że miejsce kobiety znajduje się w kuchni. Chciała się rozwijać i wiedziała, że niezależność to wolność.

34. W 1995 roku Konopnicka została pośmiertnie uhonorowana Nagrodą Herdera. Następnie Uniwersytet Poznański uhonorował ją tytułem honoris causa.

35. Konopnicka słynęła ze swoich powabnych miedzianych włosów i pięknych dłoni.

36. Od 1884 roku przez następne dwa lata zajmowała się redagowaniem kobiecego pisma „Świt”.

37. Dzieci uwielbiały jej utwory ze względu na brak nachalnego dydaktyzmu, który pojawiał się w innych dziełach dla najmłodszych.

38. Pisarka była bardzo zaangażowana w akcje wspierajace więźniów politycznych. Angażowała się również w walkę o prawa kobiet.

39. Przez niektórych duchownych była nazywana poganką.

40. W okresie II Wojny Światowej jej utwory trafiły na czarną listę. Jak wiele innych, w których pojawiały się patriotyczne motywy.

41. Jej pogrzeb odbył się bez udziału dochowieństwa.

42. Cieszyła się wielkim uznaniem Stefana Żeromskiego, który jednocześnie uważał, że Konopnicka zmarnowała swój prawdziwy talent na pisaniu patriotycznych utworów, na których zarabiała najwięcej.

43. Mieszkańcy Suwałk pragnęli tuż po śmierci stworzyć upamiętniającą tablicę, co spotkało się z wyraźnym sprzeciwem władz carskich. Tablica pojawiła się dopiero w 1935 roku.

44. Konopnicka nie przepadała za jazdą na rowerze, choć to właśnie jej partnerka była jedną z pierwszych kobiet, które wówczas na nich jeździły. Ciekawostką jest, że w tamtych czasach uznawano, iż ruchy wykonywane podczas jazdy są nieprzyzwoite. Proszono wobec tego kobiety, by jeździły w spódnicach.

45. Rok 2022 został ustanowiony przez Sejm jako rok Marii Konopnickiej.

46. Laura, druga córka Marii miała w planach zostać aktorką. W tamtych czasach tez zawód nie był jednak dobrze postrzegany. Maria dołożyła wszelkich starań, by marzenia córki nigdy się nie ziściły.

47. Dulębianka po śmierci została pochowana w tym samym grobie, co Maria Konopnicka. Jej ciało dopiero po jakimś czasie zostało przeniesione w inne miejsce.

48. W dumu, w którym się urodziła obecnie znajduje się muzeum poświęcone jej pamięci.

49. Mając 55 lat wdała się w romans z 33-letnim Maksymilianem Gumplowiczem.

50. W Suwałkach powstał szlak turystyczny o nazwie „Krasnoludki są wśród nas”. Nawiązuje on do jednej z najpopularniejszych bajek dla dzieci w wykonaniu Konopnickiej.

51. W 1863 Maria z mężem wyemigrowała do Drezna, a potem Wiednia. Podróż była koniecznością. Obawiano się bowiem, że Jarosław Konopnicki może znajdować się na celowniku władz carskich.

52. Mąż nigdy nie akceptował jej zamiłowania do literatury. Był przekonany, że jako kobieta nie powinna posiadać własnych zainteresowań.

53. Konopnicka pracowała również jako krytyczka literacka. Współpracowała z takimi gazetami jak „Kurier Warszawski”, „Kłos” czy „Gazeta Polska”.

54. Pierwszy tomik poezji Marii Konopnickiej ujrzał światło dzienne w 1881 roku.

55. Motywami, które najczęściej przewijały się w jej otworach dla dorosłych były bieda, nędza, cierpienie, przemoc i ciężka praca. Zwracała uwagę na społeczne zagadnienia, ale opierała swoją twórczość również na folklorze.

56. Do największych osiągnięć Konopnickiej zalicza się liryki o tematyce ludowej i wiejskiej.

57. Dworek w Żarnowcu, który otrzymała na 25-lecie kariery pisarskiej nazywano Lamusem.

58. Maria Dulębianka, partnerka Konopnickiej zajmowała się malarstwem. Studiowała w Warszawie, Wiedniu i w Paryżu. Żródła podają, że pobierała nauki o samego Jana Matejki.

59. Uważa się, że Dulębianka i Konopnicka była życiowymi partnerkami. Pojawiło się również określenie „małżeństwo bostońskie”, które oznacza związek dwóch niezamężnych kobiet wywodzących się z klasy średniej.

60. Dulębianka reprezentowała styl znany w środowiskach lesbijskich od stuleci. Stylizowała się na sposób męski. Strzygła krótko włosy i nosiła charakterystyczne binokle.

61. Podobnie jak Konopnicka, Dulębianka była postrzegana jako feministka, która aktywnie działa na rzecz praw kobiet.

62. Dulębianka w 1918 roku została wybrana na przewodniczącą Ligi Kobiet Polskich. Została również zaproszona na audiencję do Józefa Piłsudskiego.

63. Konopnicka słynęła z tego, że otwarcie mówiła o swoich poglądach. Właśnie dlatego w wielu kręgach nie cieszyła się zbyt dobrę renomą.

64. Konopnicka nigdy nie podawała swojego prawdziwego wieku. Dochodziło nawet do kuriozalnych sytuacji, w których opisywała swojego młodszego brata jako „brata starszego” od niej.

65. Ślub Konopnickiej i Jarosława odbył się w 1862 roku w kościele św. Mikołaja w Kaliszu.

66. Mąż Marii zmarł w 1905 roku w Ciechanowie. Pod koniec życia cieszył się mianem bankruta.

67. Syn Jerzy Wacław Konopnicki został oddany pod opiekę mamki. Zmarł na początku 1892 roku.

68. Maksymilian Gumplowicz, jeden z poważniejszych adoratorów Konopnickiej miał popełnić samobójstwo po odrzuceniu przez Marię.

69. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku Maria Konopnicka otrzymała tytuł członka honorowego Towarzystwa Szkoły Ludowej.

70. Wielkim echem odbiło się jej uczestnictwo w proteście przeciwko prześladowaniu polskich dzieci we Wrześni.

71. Jej twórczość w niektórych kręgach literackich nie była akceptowana. Zarzucano jej grafomanię.

72. Konopnicka zajmowała się również przekładami. Do najważniejszych należy zaliczyć poezje Heinricha Heinego, niemieckiego poety żydowskiego pochodzenia.

73. Przełożyła również działa Ady Negri, włoskiej pisarki i poetki.

74. Pomniki Marii Konopnickiej znajdują się w wielu polskich miastach, m.in. w Warszawie, Gdańsku i Kaliszu.

75. W latach siedemdziesiątych XX wieku Narodowy Bank Polski postanowił wprowadzić do obiegu monetę z wizerunkiem pisarki. Wartość monety wynosiłą 20zł.

76. W Przedborzu regularnie odbywa się Światowy Festiwal Poezji Marii Konopnickiej. Udział w nim biorą entuzjaści twórczości pisarki z różnych stron świata.

77. Konopnicka słynęła z dbania o własny wizerunek. Dokładała wszelkich starań, aby jej prywatność nie stała się sprawą publiczną. Bardzo często prosiła osoby, do których pisała listy, by niszczyli wiadomości zaraz po przeczytaniu.

78. Mąż Konopnickiej sprzeciwiał się kształceniu dzieci. Jego głównym argumentem był fakt, iż dzieci chłopskie również się nie uczą i dla nikogo nie jest to właściwie żaden problem.

79. Pragnienie o porzuceniu roli godpodyni i matki pojawiło się mniej więcej wraz z pierwszym romansem Konopnickiej. Poznała wówczas osiemnastoletniego chłopca, który w pewnym sensie stał się katalizatorem wielkich życiowych zmian w życiu pisarki.

80. Uważa się, że Konopnicka była postrzegana jako atrakcyjna zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Sama jednak borykała się z wielką ilością kompleksów. Nie znosiła być fotografowana.

81. Nakłady jej poezji można porównać do nakładów Trylogii Henryka Sienkiewicza. Jej pezja cieszyła się ogromną popularnością.

82. Wielu ludzi uważało, że Konopnicka jest żeńskim odpwiednikiem i godnym następcą Adama Mickiewicza. Nazywana była polskim wieszczem za sprawą swoich patriotycznych tekstów.

83. Śmierć Tadeusza była dla pisarki największą tragedią. Pokładała ogromne nadzieje w synu, choć ten tak naprawdę nigdy się nie usamodzielnił i do końca życia był finansowy wspierany przez matkę.

84. Najmniejsze nadzieje pokładała w Janie, aczkolwiek to właśnie ten syn stał się źródłem największej satysfakcji. Odznaczał się ścisłym umysłem, a po skończeniu nauki został dzierżawcą młyna w Arkadii.

85. Dulębianka dla Konopnickiej zrezygnowała z własnej kariery. Malowała od czasu do czasu portrety na zamówienie, ale nigdy w pełni nie wykorzystała swojego potencjału, choć jej pracami zachwycał się sam Stanisław Witkiewicz.

86. Po śmierci Konopnickiej to jej dzieci najbardziej troszczyły o dobry wizerunek matki. Niszczyły dokumenty i korespondencje, które mogłyby mamie zaszkodzić.

87. II Wojnę Światową przeżyła tylko jedna córka Marii Konopnickiej – Zofia.

88. Maria nazywała Dulębiankę „Pietrkiem”.

89. Istnieją teorie, że często podróże Konopnickiej wynikały z chęci wyrwania się z roli matki, która musi bezustannie zajmować się własnymi dziećmi. Wiele osób uważało, że podróżowanie było pewnego rodzaju ucieczką przed obowiązkami.

90. Niektórzy badacze biografii Konopnickiej twierdzą, że w związku z Dulębianką zaistniał podział na rolę żeńską i męską.

91. W korespondencji rzadko wspominała o Dulębiance. W pewnym momencie dla wszystkich stało się jednak jasne, że pisząc „my”, miała na myśli siebie i swoją partnerkę.

92. Razem pojawiły się na jubileuszu Elizy Orzeszkowej. Doszło wtedy do przykrego incydentu, który poskutkował tym, że Konopnicka opuściła salę. Źródła podają, że przemowa Dulębianki była przerywana złośliwymi uwagami, co miało rozwścieczyć Konopnicką.

93. Obecna władza nie może pogodzić się z faktem, iż Konopnicka funkcjonowała w związku z drugą kobietą. Jej biografia jest konsekwentnie modyfikowana, a wszelkie próby nazwania związku z Dulębianką kończą się jednym wielkim sprzeciwem.

94. Podczas pogrzebu Konopnickiej mowę wygłosił Jan Kasprowicz.

95. Można śmiało powiedzieć, że Konopnicka była kimś na wzór celebryty w swoich czasach. Była popularna i wzbudzała ogromne kontrowersje.

96. Jej twórczość została przetłumaczona na 22 języki do roku 1960.

97. Maria Konopnicka nosiła na ogół długie spódnice i kapelusze. Wiemy również, że uwielbiała dekoracyjne kwiaty, które umieszczała na kapeluszu. Pod tym względem znacząco różniła się od Dulębianki, która preferowała minimalistyczny, funkcjonalny i męski styl ubioru.

98. Mniej więcej po dekadzie od rozstania mąż Marii zaproponował jej powrót do domu. Chciał odbudować swoją relację z żoną, ale ta nigdy się na to nie zgodził.

99. Konopnicka finansowo wspierała zarówno dzieci, jak i męża.

100. Istnieją teorie, że Konopnicka otrzymała od męża zgodę na podróżowanie z Dulębianką. Bez takiej zgody nie mogłaby podrożować ze swoją partnerką.