15 interesujących ciekawostek o Małym Wozie

Mały Wóz to jedna z widocznych z Ziemi konstelacji gwiezdnych, która nazywana jest również Małą Niedźwiedzicą. Z terenu Polski konstelacja widoczna jest przez cały rok, a nawet początkujący miłośnik astronomii z łatwością odnajdzie ją w pogodne noce na rozgwieżdżonym niebie.

Przedstawiamy 15 ciekawostek o Małej Niedźwiedzicy:

1. Pod względem wielkości Mała Niedźwiedzica zajmuje 56 miejsce wśród wszystkich widocznych z kuli ziemskiej konstelacji gwiezdnych.

2. Mimo swoich niewielkich rozmiarów, Mały Wóz jest doskonale widoczny i łatwy do rozpoznania na niebie. W skład konstelacji wchodzi Gwiazda Polarna, czyli najjaśniejsza gwiazda, określająca początek Małego Wozu.

3. Kąt nachylenia osi Ziemi z biegiem czasu się zmienia – powodują to oddziaływania grawitacyjne. Z tego powodu niegdyś (około 5 tysięcy lat temu) początek Małej Niedźwiedzicy nie wyznaczała gwiazda Polaris, a Alfa Draconis. Naukowcy szacują, że kolejne 2 tysiące lat „funkcje” gwiazdy polarnej przejmie Gamma Cephei.

4. Mała Niedźwiedzica to konstelacja, która od wieków pomagała podróżnikom w znalezieniu właściwego kierunku. Dzięki niej można z łatwością określić kierunek północny.

5. Po raz pierwszy Małą Niedźwiedzicę wyodrębnił i opisał grecki uczony Tales z Miletu (około 600 roku p.n.e.). Badacz zajmował się m.in. astronomią, matematyką i filozofią.

6. W skład Małego Wozu wchodzi wiele obiektów, jednak ludzkie oko jest w stanie dostrzec i wyodrębnić zaledwie 9 gwiazd. Największe z nich to: Polaris, Kochab i Pherkab. Położone są one w odległości od 97 do 480 lat świetlnych od Ziemi.

7. Przy zastosowaniu teleskopu w gwiazdozbiorze Małego Wozu widoczna jest również spiralna galaktyka NGC 6217. Została ona odkryta w 1797 roku przez brytyjsko-niemieckiego astronoma i konstruktora obiektów teleskopowych Williama Herschela.

8. W konstelacji Małej Niedźwiedzicy zimą obserwować można mały punkt, w którym przecina się rój meteorów zwanych Ursydami. Zjawisko to widoczne jest pomiędzy 17 a 26 grudnia.

9. Gwiazdą Polarną określana jest nie konkretna gwiazda, a ta, która w danym okresie wyznacza kierunek północny. W dziejach Ziemi jej rolę mogły pełnić różne gwiazdy, w zależności od kąta nachylenia planety względem Układu Słonecznego.

10. W okolicach dyszla Małego Wozu znajduje się tzw. niebieski biegun północny.

11. Według greckich legend gwiazdozbiór powstał po przemienieniu kochanki i syna Zeusa (nimfy Kalisto i Arkasa) w niedźwiedzie. Według legendy Kalisto miała zostać zabita przez zazdrosną o Zeusa Artemidę, jednak bóg zlitował się nad kobietą i przemienił ją w niedźwiedzia. Syn Kalisto i Zeusa – Arkas – podczas jednego z polowań prawie zabił swą matkę, która miała wówczas formę groźnego niedźwiedzia. Zapobiegł temu sam Zeus, a następnie umieścił kochankę i syna na sklepieniu niebieskim.

12. Formalnie w astronomii do nazywania konstelacji nie używa się sformułowania „Mały Wóz”. Jest to tzw. asteryzm, czyli układ gwiazd, który nie został zatwierdzony jako gwiazdozbiór przez Międzynarodową Unię Astronomiczną.

13. Na całej ziemskiej półkuli północnej (w tym również w Polsce) Mały Wóz widoczny jest na nocnym niebie przez cały rok.

14. Choć przeciętnemu obserwatorowi wydawać się może, że gwiazda Polaris jest przez cały rok w jednym punkcie, w rzeczywistości krąży ona dookoła niebieskiego bieguna w odległości około 1,5 stopnia kątowego. Wartość ta jest na tyle mała, że dostrzeżenie jej z Ziemi jest zasadniczo niemożliwe – dzięki temu Gwiazda Polarna stanowi tak dokładny wyznacznik kierunku północnego przez cały rok.

15. Według mitologii arabskiej, na nocnym niebie nie jest widoczny wóz, a gwiazdy przedstawiają… pogrzebową trumnę.