Ciekawostki

100 ciekawostek ekologicznych

liście

Ekologia jest obecnie pojęciem coraz bardziej popularnym. Ta stosunkowo młoda nauka pojawia się tak na ustach polityków, jak i staje się przedmiotem licznych debat w mass-mediach.

Co właściwie znaczy działać „zgodnie z ekologią”? Działać „w sposób ekologiczny”? Ekologia zajmuje się badaniem związków organizmu ze środowiskiem, w którym organizmy te żyją. Żyć ekologicznie, to z kolei żyć tak, by poszanowanie tych zasad stanowiły istotny aspekt tak planowania naszego działania jak i podejmowania działania.

Nie jest to wcale łatwe, bo już król Kastylii, Alfons X Mądry, żyjący w latach 1221-1284, zauważył, że gdyby ten, kto stwarzał świat, zapytał go osobiście o radę, to poleciłby on stworzenie świata o dużo prostszych zasadach.

Chociaż wydawać się właśnie może, że tak w ogólnych panujących w świecie prawach, jak i w zasadach ekologii połapać się nie sposób, to poniżej znajduje się garść ciekawostek, które mogą nam nieco przybliżyć chociaż trochę faktów o tak, jak widać, skomplikowanej, planecie Ziemi. Oto sto ciekawostek o ekologii.

1. Przez jakiś czas sądzono, że najbardziej odporne na działanie człowieka są ekosystemy o dużej różnorodności fauny i flory. Przekonaniu temu zaprzeczyło jednak to, co działo się z lasami tropikalnymi, które, będąc jednym z najbogatszych biomów na Ziemi, okazały się być też niezwykle wrażliwe na ingerencję z zewnątrz.

2. Wycinanie lasów tropikalnych jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska Ziemi.

3. W lasach tych występuje wiele gatunków o bardzo wyspecjalizowanych niszach, a gdy zaburza się ciągłość ekosystemu organizmy te, mając niewielką zdolność do adaptacji, przepadają bezpowrotnie.

4. To, że dany ekosystem jest odporny na działalność człowieka, nie oznacza jeszcze, że pozostaje on systemem stabilnym. Mimo, że człowiekowi nie udaje się do końca zniszczyć pewnych „opornych” obszarów, nie oznacza to, że i tak już nie funkcjonują one negatywnie (chociaż przecież istnieją i „gołym okiem” szkody nie widać).

5. Systemy jednogatunkowe tworzone przez człowieka w leśnictwie czy rolnictwie to monokultury.

6. Monokultury to systemy niezwykle wrażliwe na pasożyty, ponieważ szkodliwe zwierzęta nie muszą obawiać się istnienia na tych terytoriach ich „naturalnych wrogów” – np. gatunków roślin, które wypleniono, by stworzyć monokulturę.

7. Katastrofy ekologiczne to nic nowego w historii ludzkości.

8. W antyku w rejonie Morza Śródziemnego doszło na przykład do zniszczenia znacznych obszarów roślinności, wycinanie lasów i wypasania bydła pozostawiały ze sobą połacie nagiej ziemi, a silne wiatry powodowały erozję górzystego krajobrazu i osuwanie się gleby do morza.

9. Przyroda europejska wydaje się wykazywać większą odporność na działanie człowieka, niż np. ziemie południowych szerokości geograficznych.

10. Większe z problemów ekologicznych, z którymi muszą radzić sobie Europejczycy, to między innymi zakwaszenie wód, niszczące działania zanieczyszczeń powietrza na lasy i gleby oraz zatrucie nadmorskich terenów produktami z nawozów sztucznych.

11. W Szwecji szczególnie istotna jest ochrona lasów górskich, ponieważ do tej pory nie obserwuje się w ramach tych lasów znaczących zmian pod wpływem działalności człowieka. Warto zachować je w takim stanie.

12. Zagrożone są nie tylko pożądane przez ludzi owady, ssaki, ptaki, grzyby, czy gatunki roślin, ale także niektóre gatunki chwastów.

13. Stokłosa i kąkol były kiedyś popularnymi chwastami, obecnie są zagrożone.

14. Wiele ptaków zagrożonych jest rozwojem współczesnej gospodarki leśnej – dzięcioły na przykład potrzebują do przeżycia często znacznych obszarów, których są pozbawiane.

15. Powodem trafiania gatunków na listę gatunków zagrożonych są także zanieczyszczenia powietrza – przykładem mogą tu być porosty morskie, które są bardzo wrażliwe nawet na minimalny wzrost stężenia dwutlenku siarki.

16. Rozwój przemysłu drzewnego wpływa też na zagrożenie wielu porostów.

17. Skala, na jaką człowiek przekształca krajobrazy poszczególnych państw jest ogromna – dla przykładu, południowa Szwecja, słynąca kiedyś z wrzosowisk, została niemal całkowicie sztucznie zalesiona, a charakter krajobrazu został przekształcony całkowicie.

18. Z krajobrazu często znikają łąki, przekształcane w bardziej opłacalne dla działalności człowieka pastwiska.

19. Zdarza się jednak i tak, że na pewnych obszarach nie zobaczymy już żadnych terenów do wypasania zwierząt – krajobraz jeszcze bardziej ubożeje, a zwierzęta spędzają więcej czasu w zagrodach.

20. W ostatnich latach jedną z najważniejszych zmian w środowisku jest zanikanie krajobrazu wiejskiego.

21. Gwałtowny rozwój techniki umożliwił takie zmiany, po pierwsze wpływając na rozwój nowoczesnego rolnictwa, po drugie dając możliwość dynamicznego rozwoju przemysłu drzewnego. Nie będzie chyba przesadą, że to dzięki technice właśnie przyroda zaczęła być masowo eksploatowana.

22. W Szwecji szczególnie chroni się łąki śródleśne, uważając, że jest to forma pozostałości po dawnych lasach.

23. Warto pamiętać, że czasami ludzie swoją aktywnością i używaniem danego miejsca w naturze mogą przyczynić się do rozkwitu krajobrazu, a nie odwrotnie. Przykładem są łąki, które zarastają, gdy są nieużywane, a krajobraz wówczas ubożeje.

24. W ramach ekologii odgraniczenie tego co „naturalne” od tego, co wytworzone przez człowieka nie zawsze jest proste.

25. Błędne jest porównywanie skutków wycinki lasów do skutków pożarów – zakładając, że z lasu ubywa pewnych drzew, czy to właśnie z naturalnych przyczyn (pożar), czy ze względu na działalność człowieka (masowa wycinka). Trzeba pamiętać, że niektóre gatunki drzew mogą przetrwać pożary, wycinki jednak nie przetrwa żadne drzewo. Skala zniszczeń nie jest więc porównywalna.

26. Paradoksalnie, niektóre z pożarów wpływają na wyrastanie roślin – część gatunków może wzrastać dopiero, gdy nasiona rośliny są odpowiednio ogrzane.

27. Jednym ze sposobów „bycia eko” jest kierowanie się zasadą zero waste – nie marnuj resztek.

28. Myśl filozoficzna potrafiła w historii wpłynąć na ekologię bardzo budująco lub bardzo destrukcyjnie.

29. Przykładem filozofii, która negatywnie wpłynęła na stosunek człowieka do przyrody jest scjentyzm.

30. Do postrzegania natury jako nic nieznaczącej „służki” człowieka przyczynili się także Kartezjusz, Newton, Kant i Marks.

31. Jednym z pierwszych humanistów zainteresowanych relacją człowieka z naturą był Michel Montaigne.

32. Montaigne uważał człowieka za część przyrody, sądząc, że ludzka istota funkcjonuje na tych samych prawach, co inne istnienia.

33. Z szacunkiem o przyrodzie wyrażał się także Giordano Bruno.

34. Zdaniem tego myśliciela każda cząstka świata wypełniona jest życiem.

35. Cywilizację potępiał z kolei Rousseau, opowiadając się raczej za tym, co naturalne.

36. W religii chrześcijańskiej prawdziwym uosobieniem ekologia i osoby pełnej szacunku do przyrody, jest św. Franciszek.

37. W początkach lat 70. (1973) w filozofii wyłonił się nurt o nazwie ekofilozofia.

38. Wywóz drewna z lasów tropikalnych wpływa nie tylko na zalesienie tych obszarów, ale także na jakość gleby.

39. Gleba w lasach tropikalnych jest niezwykle cienka, technologia może więc i w tej sferze poczynić duże zniszczenia.

40. Las tropikalny nazywa się „zieloną pustynią”. Gleba w tych lasach jest uboga w składniki odżywcze, tym bardziej więc nie może być bardziej wyjaławiana przez działalność człowieka – poddana na przykład ciągłemu dopływowi słońca, na obszarach uczynionych pustymi w wyniku wycinki lasów.

41. Zagrożeniem dla lasów tropikalnych jest nie tylko chęć zdobycia cennego drewna, ale też rolnictwo.

42. Powierzchnie lasów wypalano pod uprawę od wieków, jednak nigdy nie na taką skalę, jak obecnie.

43. Lasom szkodzi ponadto budowa wielkich dróg, które dzielą las i zagrażają życiu wędrujących zwierząt.

44. Wycięto już ponad połowę lasów tropikalnych rosnących na Ziemi.

45. Taka działalność może mieć dla człowieka straszne konsekwencje, bo lasy tropikalne pełnią kluczową rolę w balansowaniu ilości tlenu w atmosferze.

46. Lasy tropikalne pozwalają także utrzymują wilgotność na obszarach, na których rosną, a także powodują deszcze na obszarach sąsiednich. Bez tych lasów grożą nam znaczące susze.

47. Niektóre z organizacji ekologicznych podjęły walkę z niszczeniem lasów tropikalnych poprzez bojkot tropikalnego drewna.

48. Powstało nawet ITTA – Międzynarodowe Porozumienie w sprawie Handu Drewnem Tropikalnym.

49. Większość zamieszkujących naszą planetę gatunków żyje w lesie tropikalnym.

50. Znajduje się tam 45% gatunków roślin, 96% stawonogów, 45% ssaków oraz 30% ptaków.

51. Czas rozłożenia się plastikowej butelki w ziemi to 500 lat.

52. Do wyprodukowania tony papieru potrzeba około 17 drzew.

53. Nadmierne rozwijanie technologii w rolnictwie (czy rozwijanie rolnictwa generalnie, nie tylko przy pomocy technologii), poprzez szkodliwość dla środowiska, było przyczyną upadku starożytnej Grecji, Kartaginy czy Khmerów.

54. Greja i Kartagina doświadczyły negatywnych skutków erozji gleby, spowodowanej nadmierną hodowlą i wypasaniem kóz.

55. Khmerowie z kolei zbytnio rozbudowali system irygacyjny, także powodując erozję gleby.

56. W Polsce to właśnie przemysł rolniczy odpowiedzialny jest za dużą część zanieczyszczeń spływających do Bałtyku.

57. Znaczna ilość fosforu w Bałtyku powodowana jest w pierwszej ilości przez ścieki komunalne, w drugim natomiast właśnie przez rolnictwo.

58. Nawet mała ilość nawozu w rolnictwie może poczynić w środowisku znaczne szkody, jeśli nawóz ten stosuje się nieodpowiednio. Nie warto więc szeregować państw od tych, które nawożą najmniej, do tych stosujących w rolnictwie najwięcej nawozów. Trzeba patrzeć raczej na jakość metody nawożenia.

59. Dla rolnictwa korzystna bywa melioracja (odwadnianie terenów łąkowych i bagiennych), działanie to jest jednak szkodliwe dla środowiska „na dłuższą metę”.

60. Duża część gleb w Polsce jest zakwaszona.

61. Kiedyś nowotwory na wsi nie były tak częstą chorobą, jak w miastach. Obecnie jednak zaciera się różnica pomiędzy tymi terenami, właśnie ze względu na zanieczyszczenie środowiska.

62. Z upływem lat znacząco wzrasta użycie w rolnictwie niekorzystnych dla środowiska pestycydów.

63. Biomagnifikacja to nazwa procesu gromadzenia się pestycydów w organizmach żywych.

64. W wyniku nadmiernego stosowania pestycydów powstawać mogą martwe gleby.

65. Martwa gleba to ziemia, w której ustają mikrobiologiczne procesy potrzebne do utrzymywania żyzności.

66. Już w latach 1980-81 w Polsce zaczęły pojawiać się postulaty rozwijania rolnictwa w zgodzie z przyrodą.

67. Takie rolnictwo nazywane jest rolnictwem ekologicznym.

68. W 1989 roku powstało Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi EKOLAND.

69. EKOLAND u swych początków miał siedzibę w Przysieku, koło Torunia.

70. Rolnicy w tym stowarzyszeniu określali swoje gospodarstwa jako gospodarstwa „bio”.

71. W 1990 roku stowarzyszenie to mogło umieszczać swoją nazwę na etykietach produktów, wyróżniając je.

72. Rolnictwo ekologiczne może odstraszać, bo wymaga zazwyczaj większego nakładu pracy, niż rolnictwo przemysłowe.

73. Żywność metodami rolnictwa ekologicznego jest tak radykalnie inna od tej produkowanej w ramach rolnictwa przemysłowego, że wykazuje wręcz właściwości lecznicze.

74. Jedzenie produkowane w wyniku rolnictwa ekologicznego idealnie nadaje się więc do sanatoriów, pensjonatów itd.

75. By sprzyjać naturze, gleba nie powinna być nawożona nawozami mineralnymi, a wyłącznie organicznymi.

76. Kompost, obornik to „nawozy zielone”.

77. Sztuka sporządzania kompotów to ważny element rolnictwa ekologicznego.

78. Przed szkodnikami w ramach rolnictwa ekologicznego ma chronić dbanie o różnorodność biologiczną.

79. Gnojowica z wielkiej fermy, zamiast być wykorzystana korzystnie dla człowieka, jako nawóz dla upraw, przytłaczającą ilością może raczej zabić okoliczne gleby i zatruć wody.

80. Badania wskazują, że dobrze traktowane zwierzęta hodowlane rozwijają się lepiej.

81. Rolnictwo ekologiczne charakteryzuje się wysokimi wymaganiami etycznymi.

82. Wymagania te obejmują ochroną tak zwierzęta jak i pracujących w ramach takiego rolnictwa ludzi (warunki pracy).

83. Rolnictwo to powołuje się na zasadę dotychczas „zarezerwowaną”dla lekarzy – „przede wszystkim nie szkodzić”.

84. Stan środowiska może przyczyniać się do występowania chorób u człowieka nawet w 70%.

85. Samochody powodują nie tylko skażenie powietrza, ale i gleby – ołowiem.

86. 5 lipca 1972 roku miała miejsce I międzynarodowa Konferencja poświęcona Środowisku Człowieka.

87. Pierwszym światowym aktem poświęconym środowisku był sztokholmski Plan Działania.

88. Konferencja poświęcona Środowisku Człowieka (5 lipca, 1972 rok) przyczyniła się do powstania Komisji Ochrony Środowiska ONZ.

89. Konferencja stała się też powodem do powołania ministerstw czy agencji środowiska w ramach uczestniczących w niej krajów.

90. Ruchy społeczne mające na celu działania proekologiczne są nazywane potocznie „zielonymi ruchami”.

91. Szczególne miejsce wśród tego rodzaju organizacji zajmuje postała z inicjatywy Państwowej Rady Ochrony Przyrody w 1928 roku Liga Ochrony Przyrody.

92. W ramach tej organizacji na rzecz środowiska działają towarzystwa naukowe, a także towarzystwa krajoznawcze, nauczycielskie i turystyczne. Liga Ochrony Przyrody ma nadawać ich działaniom jeden, wspólny ton.

93. Powstawanie pierwszych ruchów proekologicznych sięga początków lat 60.

94. To, że nasza cywilizacja zagraża roślinom i zwierzętom, miała ludziom w latach 60. uświadomić książka Rachel Carlson „Milcząca wiosna”.

95. Przykłady zajęć, jakimi zajmują się takie organizacje są: ratowanie fok zabijanych na futra (szczególnie fok małych), pomaganie wielorybom zagrożonym przemysłowymi połowami oraz atolom zagrożonym próbami jądrowymi.

96. Organizacje takie demaskują też często negatywne dla środowiska działania podejmowane przez wielkie przedsiębiorstwa, które z kolei chcą takie działania ukryć. Greenpeace nagłaśniał na przykład problem wrzucania toksycznych odpadów do morza.

97. Organizacja Greenpeace pomogła też ujawnić proces transportowania do Polski szkodliwych odpadów, pestycydów zakazanych w innych krajach.

98. Inna z międzynarodowych organizacji – WWF (World Wide Found of Nature) zajmuje się z kolei ochroną zwierząt zagrożonych przez człowieka, publikowaniem materiałów edukacyjnych o ekologii, a także otaczaniem opieką zagrożonych dzikich terenów.

99. Symbolem (logo) WWF jest panda. Greenpeace z kolei związany był z symbolem tęczy. Kolory tęczy jako symbol wykorzystał statek Greenpeace, który próbował zmierzyć skażenie radioaktywne na Morzu Karaibskim, największym śmietnisku świata.

100. Na rzecz środowiska działa też duńska organizacja NOAH, symbolizowana przez arkę Noego. Jest to organizacja skupiająca głównie kobiety (często matki), a lwia część ich działalności skupia się na edukowaniu dzieci, między innymi co do tego, jak produkuje się papier z makulatury oraz jak zorganizować kiermasze wymiany rzeczy używanych.